Als u denkt dat we alles weten over het zeeleven, dan heeft 2025 alweer een verrassing in petto. Recent onderzoek brengt iets onverwachts aan het licht: de uitwerpselen van grote walvissen, zoals die nog voorzichtig langs de Waddeneilanden trekken, vervullen een cruciale rol bij het vruchtbaar maken van onze oceanen. Het is onverwacht boeiend — en het heeft effect op alles van visserij tot klimaatverandering.
Meer dan alleen majestueuze zwemmers: het belang van de walvis
Jarenlang draaiden mariene studies vooral om eetgewoontes, migratieroutes en de rol van roofdieren. Inmiddels blijkt dat walvissen bovenal een biochemische influencer zijn. Hun uitwerpselen zijn rijk aan essentiële micronutriënten — vooral ijzer en koper. Deze stoffen zijn onmisbaar voor het leven in zee, en dan met name voor fytoplankton, de piepkleine plantjes die de basis vormen van de voedselketen en een flinke hap CO₂ uit de atmosfeer halen.
- Walvispoep bevat tot wel 100.000 keer meer ijzer dan het omringende zeewater
- Organische stoffen (zogenaamde ‘liganden’) maken mineralen direct beschikbaar voor zeeleven
- Bovendien neutraliseren deze stoffen het giftige effect van koper — een must vooral langs kwetsbare kustgebieden als Zeeland en de Waddenzee
Het gevolg? Fytoplankton groeit beter, vissen en garnalen gedijen, en er wordt meer CO₂ vastgelegd. Door industriële walvisvangst in de 20e eeuw is deze natuurlijke recycling flink teruggelopen — wetenschappers wijzen op dramatische dalingen van voedingsstoffen in de oceaan.
Walvispoep, de echte “whale pump”
De zogenoemde whale pump werkt verrassend eenvoudig. Walvissen duiken diep om te jagen, en poepen vervolgens dicht onder het zeeoppervlak — vaak bij Terschelling of in de buurt van Texel. Zo brengen ze voedingsstoffen van de zeebodem naar plekken waar licht fytoplankton laat floreren. Voorbeeld? Een enkele potvis in de zuidelijke Atlantische Oceaan zet per jaar tot wel 50 ton ijzer om, genoeg om de opname van 400.000 ton CO₂ te stimuleren.
Nederlandse biologen, van de Universiteit Groningen tot Wageningen Marine Research, hebben zich inmiddels aangesloten bij internationaal onderzoek. Resultaten stapelen zich op: wetgeving rond de bescherming van walvissen raakt zo niet alleen de dieren zelf, maar ook het hele mariene ecosysteem.
Hoe werkt die natuurlijke bemesting precies?
Het geheim zit hem in de poep zelf — walvismest bevat ijzer en koper in een direct oplosbare vorm. De bindende liganden in hun uitwerpselen:
- maken het ijzer en koper opneembaar,
- neutraliseren mogelijke giftigheid,
- en versnellen het groeiproces van fytoplankton.
Het resultaat? Meer plankton — meer haring, makreel, garnalen — en dus een stip op de kaart voor onze favoriete viskraam in Scheveningen.
Walvissen: sleutelspelers in klimaatregulatie
hun invloed reikt verder dan het blote oog ziet. Door de bemesting verhogen walvissen de biodiversiteit en stimuleren ze de opname van koolstof — iets wat hier in Nederland direct raakt aan klimaatbeleid en visbestanden.
Hoewel hun impact niet opweegt tegen wat mensen uitstoten, zouden grotere walvispopulaties een belangrijk ondersteunend effect hebben. Herstelprogramma’s zoals die rond Texel zijn dus allesbehalve symbolisch. Ze kunnen de productiviteit van onze Noordzee verhogen en wereldwijd bijdragen aan klimaatevenwicht.
Een nieuw perspectief op natuurlijke cycli
Het werk van biologen als Joe Roman en James McCarthy maakt één ding duidelijk: eten, poepen, doodgaan — het klinkt plat, maar deze basisprocessen houden onze planeet draaiende. De kringloop sluiten betekent letterlijk dat we ruimte geven aan walvissen, zodat hun “afval” weer als waardevolle grondstof de biochemie van onze oceanen aanjaagt.
Dus wie had gedacht dat een wandeling langs het strand in Zandvoort, kijkend naar een zeldzame witsnuitdolfijn, óók over klimaatbeleid en ecologie gaat…? Verrijk uzelf met deze wetenschap — en deel ‘m gerust aan de rand van het zwembad komende zomer.
Tip: delen is zorgen voor de toekomst
Wilt u bijdragen aan bewustwording over hoe uniek onze natuurprocessen zijn? Deel dan gerust dit artikel — op LinkedIn, in de lokale buurtapp of gewoon tijdens een praatje bij de groenteboer op de Albert Cuyp. Want vaker dan je denkt is de kringloop van de natuur dichterbij dan je denkt.