Tussen bijna vergeten geologische formaties en ruig, nauwelijks betreden terrein bevindt zich een intrigerend geheim. Het dorpje Navajún in La Rioja bewaart met stille trots een uitzonderlijke minerale rijkdom — pyriet, oftewel het ‘goud van dwazen’. Op het eerste gezicht lijkt het niet meer dan een oninteressant gesteente, maar voor mineralogen en verzamelaars is dit de plek van hun dromen.
Verborgen rijkdom in de Sierra Alcarama
De Sierra de Alcarama, vlak bij het bescheiden dorp Navajún, huisvest één van ’s werelds meest indrukwekkende vindplaatsen van pyrietkristallen. De mijn — Ampliación a Victoria — werd al in 1965 ontdekt en ligt vrijwel tegen de grens met Soria aan, al kost het je met de auto naar Soria dik vijftig kilometer over kronkelwegen.
Navajún maakt deel uit van het Cameros-bekken, bekend bij insiders vanwege vergelijkbare vindplaatsen in Ambosaguas en Villarijo. Toch steekt Navajún er met zijn unieke kristalkwaliteit en perfecte kubusvormen met kop en schouders bovenuit.
Waarom komen verzamelaars uit heel Europa hierheen?
Pyrietwinning in Navajún is niet bedoeld voor grote industrie, maar draait volledig om de verzamelmarkt. De kubusvormige pyrietkristallen zijn wereldwijd gewild — ze ogen haast onnatuurlijk perfect, alsof ze uit een Lego-doos komen.
Verzamelbeurzen in Rotterdam, Antwerpen en Parijs lopen er vol mee — de Navajún-pyriet geldt als het paradepaardje voor iedere serieuze verzamelaar. Echt waar: als een local uit Groningen of zelfs iemand van het Teylers Museum in Haarlem zich eens in Spanje waagt, is Navajún een vaste stop.
Wat is pyriet nou precies?
Pyriet, ofwel ‘het goud van dwazen’, is een ijzersulfide (FeS2). Door zijn glanzende metallic uitstraling lijkt pyriet verdacht veel op goud — vandaar de bijnaam. In Hollywood-films laten ze genoegmaals het ‘goud’ over de tafel rollen — spoiler: het is vaak gewoon pyriet.
In de dalen van de Alhama en Linares, vindt u pyrietkristallen die tot wel tien centimeter breed zijn — met een glans waar je U tegen zegt. Soms blinkend glad, soms grof gestreept, en bijna altijd in karakteristieke kubussen, pyritoëders of klonten.
Het ontstaan van deze kristallen is een geologisch avontuur op zich. Naar het schijnt spelen hydrothermale processen een hoofdrol: verhitting in de rotsen, circulerende vloeistoffen — en daar zijn nieuwe mineralen, waaronder pyriet, het eindresultaat. Pyriet is, ondanks de lokale mythen, meer dan een stukje goudvervanger.
Waar wordt pyriet eigenlijk voor gebruikt?
Naast het veroveren van vitrinekasten, heeft pyriet ook echte industriële toepassingen. Het is onmisbaar bij de productie van zwavelzuur en ijzersulfaat. Dat laatste — door oudere Nederlanders nog wel eens kopergroen genoemd — zit in onder meer kleurstoffen, verf, houtverduurzaming en zelfs ontsmettingsmiddelen.
Leuk detail: de naam ‘pyriet’ stamt van het Griekse woord voor vuur. Sla twee stenen tegen elkaar en u ziet vonken — een ouderwets, maar fraai natuurkundig trucje.
De bijzondere status van de Navajún-pyriet
Sinds zijn ontdekking in de jaren zestig door Pedro Ansorena is Navajún’s pyriet beroemd geworden in allerlei internationale mineraalcollecties en musea — van Naturalis Leiden tot het Muséum National d’Histoire Naturelle in Parijs.
Het Spaanse Geologisch-Mijnbouwkundig Instituut erkent Navajún als uniek door zijn ontstaanswijze en karakter. En dat hoor je terug tijdens rondleidingen: u wandelt door de mijn, handen zwart van stof, omringd door verhalen.
Let op: vanaf de heuvel heb je trouwens een fabelachtig uitzicht op de Moncayo. Een prima tip als u toch al in de regio bent en niet vies bent van een beetje wandelen.
Praktisch: Kan ik de pyrietmijn bezoeken?
Niet alleen wetenschappers zijn welkom. De mijn biedt rondleidingen voor liefhebbers — ideaal voor families, maar vooral voor iedereen met interesse in geologie of een hang naar het onalledaagse. Wel even reserveren; het loopt er in het hoogseizoen aardig vol.
Handig om te weten: in het naburige dorp smaakt de wijn uit La Rioja — vanzelfsprekend — net nóg wat beter na een dagje mineralenjacht.
Samenvatting
- Navajún (La Rioja) heeft Europa’s meest beroemde pyrietmijn
- De pyrietkubussen zijn wereldwijd geliefd dankzij hun perfecte vormen
- De mijn is open voor bezoekers — aanrader voor zowel kenners als nieuwsgierigen
- Pyriet wordt industrieel gebruikt, maar vooral bewonderd als ‘goud van dwazen’
Dus, of u nu verzamelaar bent, wetenschapnerd, of gewoon zin heeft in een bijzonder uitje naast de gebaande paden — deze anonieme hoek van La Rioja kan zomaar het hoogtepunt van uw weekendtrip zijn.