Op het eerste gezicht is het lastig te raden wat dit wezen eigenlijk is. Het lijkt op een wirwar van zee-slangen, felle octopustentakels of misschien een buitenaardse kwal. Maar niets blijkt minder waar.
Maak kennis met de ‘gewapende actinia’ (Dofleinia armata)
De Dofleinia armata – in goed Nederlands: gewapende zeeanemoon – is een van de grootste en meest opvallende leden van de actinidae-familie. Ze komen voor in de warmere gedeeltes van de Indische en Grote Oceaan: van de Rode Zee tot het zuiden van Japan. De kans dat u ze spot in een aquarium in, zeg, Artis is minimaal.
Meer dan familie van koraal
Wist u dat actinia’s verwant zijn aan koralen, maar zelf helemaal geen stevig skelet hebben? In plaats daarvan vertrouwen ze op hydrodynamisch evenwicht. Klinkt ingewikkeld – maar het komt erop neer dat ze water via hun mond opnemen, dichtklappen, en zo hun tentakels stevig houden. Buiten het water, bijvoorbeeld aangespoeld langs de Noordzeekust, veranderen ze meteen in een soort snotterige blob — leven eruit, tentakels futloos.
Waarom ‘gewapend’?
De bijnaam is niet zomaar gekozen. Op de tentakels van deze actinia zitten duizenden minieme zakjes vol netelcellen, de zogenaamde cnidocyten. En daarin wachten spiraalvormige harpoentjes. Bovenop dat mechanisme zit een haarachtig signaaldraadje. Raakt iets – een vis, een vinger, een schelpje van Texelse souvenirwinkel – dit draadje, dan ‘schiet’ het harpoentje met een krankzinnige acceleratie van maar liefst 5.410.000 g. Dat leest u goed. En elk harpoentje injecteert onmiddellijk een krachtig gif.
Het gevaar van neurotoxine
Het gif van de gewapende actinia is bijzonder akelig: het is een krachtige neurotoxine die prooien direct verlamt. Zo kan dit meestal vrij passieve dier toch verrassend effectief jagen — of zich defensief beschermen tegen hongerige roofvissen. Voor mensen is een ontmoeting minder onschuldig. Zelfs een kleine dosis veroorzaakt een brandende pijn waar zelfs zware pijnstillers nauwelijks tegenop kunnen. Grotere hoeveelheden leiden tot krampen, verlamming en – in extreme gevallen – overlijden. De pijn kan bovendien maanden aanhouden. Niet voor niets staan deze neurotoxines op de verboden lijst van het internationale verdrag voor biologische wapens.
Dus: handen thuis op het strand
Zie u ooit zo’n prachtige, vreemd ogende anemoon aan de kust bij bijvoorbeeld Scheveningen of Bergen aan Zee — bewonder haar gerust van afstand, maar raak haar nooit aan. Beter een leuke foto voor Instagram nemen — zonder je gezondheid te riskeren. Een vaag geplande barbecue of borrel met vrienden wilt u immers niet door een langdurig ziekenhuisbezoek laten verpesten.
Kort samengevat
- Dofleinia armata is gevaarlijk én boeiend — kijk, maar blijf uit de buurt.
- Het dier verbergt microscopisch snelle harpoentjes in de tentakels.
- Een steek is zeer pijnlijk en kan maanden klachten geven.
- Komt vooral voor in warme zeeën — maar spectaculaire natuurbeelden zijn online overal te vinden.
Dus: volgende keer als u exotische zeewezens spot — herken de ‘gewapende actinia’ en laat haar vooral met rust. Een tip die u waarschijnlijk niet snel vergeet.