Een van de meest waardevolle ontdekkingen van de laatste jaren is eindelijk officieel bevestigd. De gouden munten die vlak bij de Colombiaanse kust zijn gevonden, blijken inderdaad afkomstig te zijn van het Spaanse galjoen San José. Dit schip zonk meer dan drie eeuwen geleden – en vervoerde toen naar schatting 200 ton aan goud, zilver en edelstenen. Ja, dat leest u goed.
Colombiaanse marineresearchers hebben met onderwaterrobots tientallen onregelmatig gevormde munten bestudeerd, verspreid rond het scheepswrak op 600 meter diepte in het Caribisch gebied. Expedities tussen 2021 en 2022 hebben baanbrekend bewijs geleverd waarmee de identiteit van deze schat werd vastgesteld.
De vondst: meer dan oude munten
Elke gouden munt meet gemiddeld 32,5 millimeter en weegt zo’n 27 gram, schrijft het team in wetenschappelijk tijdschrift Antiquity. Opvallend zijn de designs — van een Jeruzalemkruis, omringd door vier kleinere kruisen, tot een wapenschild met kastelen en leeuwen.
Op de achterkant ziet u de “Zuilen van Hercules boven de zeegolven” — een typisch motief van de muntmeesters in Lima. Sommige stukken dragen bijzondere tekens, zoals de handtekening van een expert die in 1707 de zuiverheid van goud in Lima certificeerde.
Daniela Vargas Ariza, marien archeoloog aan de Escuala Naval in Cartagena (een naam die velen hier wel zullen kennen), lichtte toe dat deze Spaanse munten uit de koloniale tijd doorgaans uit goud- of zilverstaven werden geslagen. “Handgemaakte en hoekige munten — cobs in het Engels, macuquinas in het Spaans — waren ruim 200 jaar het belangrijkste betaalmiddel in Amerika.”
Dankzij haarscherpe foto’s konden onderzoekers elk stukje schat minutieus bestuderen. Door vergelijking met oude archiefstukken werd het bewijs rond: de munten en andere vondsten kwamen onomstotelijk van de San José — zonder twijfel het meest gezochte wrak uit de geschiedenis.
Rechtzaken om het wrak: van Den Haag tot Bogotá
De spectaculaire ontdekking heeft direct geleid tot internationale rechtszaken over wie deze schat mag bergen en houden. Colombia stelt dat een deel van het goud verkocht moet worden om de reddingskosten te dekken — al verbiedt Colombiaanse wetgeving de verkoop van nationale monumenten strikt.
Spanje claimt op haar beurt het wrak (en de volledige schat!) op basis van internationaal maritiem recht: oorlogsschepen zijn en blijven eigendom van het vlaggenland, wat er ook van over is. Colombia — dat verdrag overigens nooit getekend — denkt daar duidelijk anders over. Critici wijzen erop dat die regels bedoeld zijn om moderne marineschepen te beschermen, niet eeuwenoude goudladingen.
Tegen deze achtergrond is het verhaal van de San José even spectaculair als de gevonden schat. Het schip voer in juni 1708 als vlaggenschip met 18 andere schepen vanuit Cartagena richting Europa – precies tot het werd onderschept door vijf Britse oorlogsbodems. Tijdens de Spaanse Successieoorlog ontbrandde een kort, maar verwoestend vuurgevecht. Al snel ontplofte het buskruitmagazijn van de San José. Het schip zonk, terwijl het grootste deel van de vloot nog wist weg te komen richting de haven van Cartagena.
Waarom deze vondst nú relevant is in Nederland
U vraagt zich misschien af: wat heeft dit met Nederland te maken? Best veel. Niet alleen barst het Nederlandse erfgoed zelf van oude VOC-wrakken — denk aan musea in Vlissingen of Batavia — maar juist nu groeit de belangstelling voor maritieme geschiedenis en onderwaterarcheologie explosief. De strijd om historische schatten, wie ze mag tentoonstellen of verkopen, en welk verhaal erbij hoort: het is een gesprek dat steeds vaker gevoerd wordt aan Nederlandse keukentafels én in de rechtbank.
Praktische tips voor schattenjagers (of museumgangers):
- Wil je zelf ooit duiken bij een wrak? Controleer altijd de lokale regelgeving via de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed — zonder vergunning duiken kan duur uitpakken.
- Nieuwsgierig naar originele cobs en macuquinas? Check de vaste collectie van het Maritiem Museum Rotterdam of vraag naar tijdelijke exposities rondom “werelderfgoed onder water”.
- Voor genealogen: soms duikt familiegeschiedenis op in logboeken of passagierslijsten van wrakken — online archieven laten verrassende vondsten zien, ook voor Nederlanders.
Kortom, of u nu in Rotterdam woont of af en toe langs de Noordzeekust wandelt: de gouden schatten van de San José herinneren eraan hoe de zeeën van toen en nu ons nog altijd verrassen. Ook in 2025, met een beetje geluk.