Fusie-energie in Europa: niet alleen ITER
Als het om kernfusie gaat, denkt men snel aan het ITER-project in Zuid-Frankrijk. Logisch — het is het grootste internationale fusie-experiment van dit moment. Maar in Europa lopen er meer veelbelovende projecten. Neem de Wendelstein 7-X in Greifswald, een Duits paradepaardje van het Max-Planck-Instituut voor Plasmafysica. Deze reactor timmert zo hard aan de weg — je zou ‘m bijna over het hoofd zien tussen al het ‘ITER’-nieuws, maar dat is dus doodzonde.
Stellarator vs. tokamak: wat is het verschil?
Het doel van Wendelstein 7-X: technologie rond kernfusie op basis van magnetisch opgesloten plasma verbeteren. Maar de aanpak is nét even anders dan bij naamsbekendere projecten als ITER of JET. Die gebruiken een tokamak—kort door de bocht: een donutvormige ring waar plasma doorheen racet. De Wendelstein 7-X is een stellarator, met een geometrie die eerder aan een bizarre, verwrongen poffertje doet denken dan aan een strakke donut.
Het grote verschil? Bij een tokamak komt een belangrijk deel van het magnetisch veld (dat het plasma bijeenhoudt) uit het plasma zelf — bij een stellarator doen de spoelen al het zware werk. Dat maakt ‘m technisch uitdagender, maar het kan op termijn betrouwbaarder zijn. Je voelt de spanning: lukt het de Duitsers hiermee een stap te zetten die niemand anders durft?
Nieuwe doorbraak: wereldrecord plasmaduur
Eerste experimenten (tussen 2015 en 2018) verliepen volgens plan, maar de machine had meer pit nodig. In 2018 ging de reactor dus tijdelijk uit de lucht. Er kwam een gloednieuw watergekoeld systeem — essentieel om alle hitte weg te krijgen uit de vacuümkamer — en technieken om het plasma nóg heter te maken. De renovatie werd in augustus 2022 afgerond.
De eerste herstart, begin 2023, leverde meteen een mijlpaal op: Wendelstein 7-X hield plasma 8 minuten stabiel. De energieteller bleef steken op 1,3 gigajoule. Iets om trots op te zijn — maar het onderzoeksteam wilde verder gaan. De reactor werd wéér verbeterd, met onder meer slimmere data-analyse, krachtigere plasmaverwarming (microgolfstraling, als je het precies wilt weten) en ruim 50(!) nieuwe meetsystemen.
Kers op de taart: 43 seconden plasma van wereldklasse
En het resultaat? Op 22 mei 2025 vestigde de Wendelstein 7-X een nieuw wereldrecord: het reactorplasma bleef maar liefst 43 seconden stabiel én op vol vermogen. Geen enkel ander fusie-experiment ter wereld hield het zo lang vol met zo’n hoge kwaliteit. Het zogeheten ‘tripelproduct’ (een maat voor de combinatie van deeltjesdichtheid, temperatuur en opsluitingstijd) bereikte een onbekend hoog niveau.
Waarom is dat zo belangrijk? Simpel: ingenieurs willen weten of een stuk kernfusie-apparatuur in staat is meer energie op te wekken dan er in gaat. Lukt dat — dan heb je een energetisch positieve fusie-reactie te pakken, hét ticket naar commerciële energie uit fusie. Dit record was alleen mogelijk dankzij technologische vernieuwingen, zoals het nieuwe hogesnelheids-injectiesysteem voor bevroren waterstof (ontwikkeld in de VS) en het opgewaardeerde verwarmingssysteem.
Dit betekent de doorbraak… ook voor Nederland
In de nieuwste campagne leverde Wendelstein 7-X 1,8 gigajoule energie — ruim 35% meer dan in 2023. Voor wie denkt dat fusie nog verre toekomstmuziek is: deze resultaten tonen aan hoe snel het nu gaat. Nederlandse bedrijven als Demcon en Magnetische Systemen werken inmiddels samen met Europese fusieprojecten — het is dus allesbehalve een ver-van-ons-bed-show voor techliefhebbers in Utrecht, Eindhoven, of Groningen.
Hoe nu verder?
De verwachting is dat komende jaren nóg grotere stappen gezet worden, nu de techniek zijn kinderschoenen ontgroeit. Gaat u het meemaken dat kernfusie daadwerkelijk het Nederlandse energienet voedt? Zeg nooit nooit — want wat ze in Greifswald laten zien, opent deuren die tot voor kort potdicht zaten. Laten we dit in de gaten houden — het zou zomaar eens hét gesprek van koffietijd kunnen worden in 2026.