Van oude volksliederen tot de modernste klanktherapieën – en ja, zelfs het simpele slaapliedje voor je kind – de stem speelt een sleutelrol in genezing, verbinding en leren. Dankzij onze stem kunnen we alles uiten, van een schaterlach tot een krop in de keel. “Onze stem zweeft letterlijk tussen hoofd en hart — die brug heeft zo zijn prijs”, zegt Eugenia Castro, logopedist bij USC Keck Medical Center in Los Angeles en docent aan CalStateLA.
Volgens haar is de band tussen emoties en stem dikwijls onzichtbaar, tot het moment dat je je stem kwijtraakt en ineens niet meer kunt uiten wat je voelt — omdat bijvoorbeeld de stembanden niet meer meewerken. “Het is niet zeldzaam dat cliënten in mijn praktijk tranen laten bij de allereerste simpele oefeningen die hun stem blokkades losmaken.”
Het pad naar herstel, benadrukt Castro, vraagt áltijd om contact met je gevoel én je gedachten. Geen toeval dus dat we bij stress of angst spreken van een ‘brok in de keel’. Die brok is niet alleen een gevoel — de anatomie erachter is logisch: “De larynx is niet ontworpen om te zingen, maar om te ademen en luchtwegen te beschermen. Zulke basiszaken als zuurstof, leven of dood — dat raakt direct je zenuwstelsel.”
Genezen via de stem: hoe werkt dat?
Castro ziet het zo: leren luisteren naar je eigen stem, hoe je klinkt, wat je daarmee wilt uitdrukken — dat is het begin van heling. “Mensen zeggen vaak: ‘de ogen zijn de spiegel van de ziel’, maar ik zweer juist bij de stem. Uit je stem kan een luisteraar raden wie je bent, welk soort zelfvertrouwen je hebt – soms zelfs je lengte of achtergrond.”
Tijdens haar lessen laat Castro studenten ‘onherkenbare stemmen’ horen en vraagt dan: stel je iemand voor op basis van dat geluid. “Het is een verhelderend experiment — laat jouw stem je eigenheid reflecteren. Niet breed gezien worden in je eigen klank kan zó verwarrend zijn. We werken simpelweg met het kanaal van hoofd naar hart.”
Ook zangeres en stemcoach Julia Varela gelooft in de link tussen stem en identiteit: “Je stem is het geluid van je lijf. Geen enkel lichaam is hetzelfde — en zo is ook ieders stem uniek.” Ze noemt het dagelijks gebruik van stem vanzelfsprekend, maar óók een diep, spiritueel proces.
Varela: “Er loopt een hele keten aan minuscule processen die nodig zijn om te laten trillen en geluid te maken. Spieren ontspannen, andere juist aanspannen, je geluid laten stromen zonder te blokkeren. Juist dáár komen fysiek, emotie en mind samen — en dat geeft die trilling waarmee je jezelf kunt laten horen.”
Je lichaam als klankkast
Over techniek zegt Varela: “Geluid ontstaat doordat de stembanden in de larynx tegen elkaar trillen. Die trilling verspreidt zich in je lichaam, en ontsnapt via mond of neus.” Je kunt het fysieke nooit los zien van het emotionele: “We trillen letterlijk zoals een kristallen kom vibreert, en dat ervaar je als sensatie in je lijf. Dat gevoel is altijd een mix van het lichamelijke én je gevoelens. Wetenschappers weten intussen precies hoe zingen óók het brein beïnvloedt — vooral die delen die emoties verwerken. Voeg daaraan toe dat melodie al direct sterke gevoelens oproept, en je krijgt een extra diepe beleving.”
Volgens Varela is creatieve expressie echt essentieel; het geeft grip op het leven en jezelf — en iedereen heeft daar een ingang naar. “Het zit in ieder mens.”
Iara Español, ervaren zangeres en vocal teacher in Rotterdam, vult aan: “Als je bijvoorbeeld een A zingt (440 Hz), voel je 440 trillingen per seconde door je lichaam stromen. Leg je stem goed, dan is dat geen krachttoer, maar bijna als een schaal die vibreert – je voelt het letterlijk resoneren in je botten en spieren. Dat is niet alleen plezierig — het zet intern van alles in beweging.”
Als je het lijf als muziekinstrument ziet, moet je het geheel meenemen: “Ons lichaam is het enige, levende instrument — het bespeelt zichzelf en toch zie je nooit precies wat erbinnen gebeurt.” Dus: leren voelen, spiergroepen ontdekken, geest openstellen en durven loslaten. Soms merk ik zelfs na jaren zingen nog details op die ik eerder niet voelde – typisch menselijk.
Varela: “Bij zingen gebruik je een kettingreactie van microbewegingen, van je strottenhoofd tot aan het bekken. Denk aan je zachte verhemelte, tong, kaak, nek, ruggengraat — álles doet mee.”
“Het raakt dus per definitie emoties. Zijn je buik, nek of kaak gespannen, dan klinkt je stem niet vrij en kan het geluid zich niet verspreiden.”
Iara Español herinnert zich nog precies wanneer ze besloot zangeres te worden: tijdens een pauze op de middelbare school, ‘Englishman in New York’ neuriënd – een klasgenoot voegde harmonie toe. “Dat raakte me zo. Daarna kwam er een gitaar bij, en werd muziek mijn uitlaatklep. In mijn lessen merk ik hoe vaak cliënten binnenkomen na tip van hun therapeut — vaak schaamte of een ‘dichte’ stem. Maar bijna altijd blijkt: daaronder zitten oude blokkades of overtuigingen als ‘jij kan dat niet’. Zingen en ritmegevoel zijn aangeboren: sommige mensen moeten net wat harder oefenen, maar iedereen heeft het ergens in zich.”
Español begeleidt nu groepsworkshops in Den Haag. “Je leert niet alleen naar jezelf luisteren, maar ook de ander aanvoelen. Patiëntie, ritmegevoel, op tijd je eigen tempo vertragen — het is een sociaal én muzikaal leerproces. Groepen helpen om elkaar ruimte te geven, maar ook om het oordeel los te laten als iemand ‘anders’ klinkt.”
Ze vindt het essentieel dat mensen uit hun bubbel komen door samen muzikaal bezig te zijn, vooral nu alles ‘nu meteen’ moet. Groepen bieden een ander tempo, laten mensen samen groeien en inspireren elkaar. “Verlegen deelnemers voelen zich ineens gesteund, laten zich horen. En: horen dat je buiten bestaande patronen mag klinken, verruimt je blik, opent hoofd én hart voor creatie.”
Zingen brengt je in het moment – hier en nu. Tijd en ruimte smelten weg. “Maar samen zingen? Dat geeft een verbinding op een niveau dat je zelden met anderen bereikt. Misschien word je geen beste vrienden – die band in muziek is uniek, intiem en oprecht.” aldus Iara.
