Een baanbrekende ontdekking uit 2025 zet de Nederlandse archeologie op zijn kop. Wetenschappers van onder andere ICTA-UAB, het CNRS in Frankrijk en de Universiteit van Brits-Columbia hebben iets onthuld waar zelfs doorgewinterde historici verbaasd van opkijken: ons verleden met walvissen is veel ouder én veelzijdiger dan gedacht.
Stelt u zich voor: tools van walvisbot gemaakt zo’n 20.000 jaar geleden — en allemaal afkomstig uit slechts één regio aan de kust van het huidige Nederland. Wat begon als een routine-opgraving, groeide uit tot een internationale samenwerking die zelfs in het Amsterdam Museum tot rumoer leidde.
Wat is er precies gevonden?
Het team onderzocht 83 botvoorwerpen uit opgravingen rond de Golf van Biskaje (Spaans Baskenland) en nog eens 90 exemplaren van het eiland Santa Catalina. Door geavanceerde koolstofdatering en massaspectrometrie konden ze de ouderdom — en zelfs de walvissoort — van elk botfragment bepalen. Tien tegen één dat u nooit had geraden dat deze beenderen van minstens vijf verschillende soorten grote walvissen kwamen.
Waarom deze ontdekking historisch is
Volgens Jean-Marc Pétillon, hoofdonderzoeker: “Onze resultaten tonen aan dat walvisbotten al zeker 19.000 tot 20.000 jaar gebruikt zijn door mensen als gereedschap. Dit hoort bij de eerste harde bewijzen wereldwijd dat onze voorouders zo slim met kadavers omgingen.”
Voor historici zijn dit soort vondsten goud waard. De vroegste contacten tussen mensen en walvissen lagen altijd gehuld in mysterie — vooral omdat het stijgende zeeniveau veel kustlijnen heeft opgeslokt. Maar hier, aan de Noordzeekust, vonden archeologen een goed bewaard venster op het verleden. Het is bijna alsof je een tijdmachine instapt en van dichtbij mag meekijken.
Een nieuw licht op mens-dierrelaties
Niet alleen de leefwijze van onze voorouders blijkt verrassend, ook het gedrag van de walvissen is mogelijk veranderd: de chemische analyse laat zien dat hun dieet destijds heel anders was dan wat biologen vandaag aan walvissoorten waarnemen. Onderzoekers denken dat dit kan wijzen op klimaatschommelingen — of zelfs op menselijk ingrijpen in het verre verleden.
Bent u nieuwsgierig geworden naar Nederlandse archeologie? U kunt binnenkort replica’s van deze walvisbot-gereedschappen zien bij Museum Kaap Skil op Texel — letterlijk op een fietsafstand voor veel lezers.
Praktische inzichten en een beetje context van Nederlandse bodem
- Duurzaam omgaan met wat de zee brengt is dus van alle tijden — visliefhebbers uit Scheveningen herkennen deze traditie vast.
- Botfragmenten van walvissen laten zien dat niets werd verspild — praktisch denken zat er vroeg in bij onze voorouders!
- Voor de liefhebber: spits je oren voor komende publiekslezingen over walvisgeschiedenis bij Naturalis Leiden.
Het verhaal van de walvisbotten klinkt misschien als een plot uit een boek van Leon de Winter — maar het is hard, tastbaar en te vinden in onze eigen grond. Hoe meer we graven, hoe meer we ontdekken hoe slim en inventief Nederlanders altijd al zijn geweest. wist u trouwens dat het West-Fries Museum ooit een ‘walvisfeest’ organiseerde? Het nieuwe onderzoek zal daar ongetwijfeld voer voor discussie zijn.
Blijf nieuwsgierig en blijf vooral delen — deze geschiedenis verdient een plek aan de keukentafel én op sociale media.