U kent vast wel die situatie: sommige mensen lijken geboren voor een stevig debat — ze zwemmen als een vis in het drukke water van meningsverschillen. Tegelijk zijn er anderen die, zodra het schuren begint, steevast kiezen voor stilte. Ze mengen zich niet, bemiddelen niet en trekken zich liever terug. Op het eerste gezicht lijkt dit een teken van zelfbeheersing — maar als zwijgen een patroon wordt, waarschuwen psychologen dat er meer aan de hand kan zijn.
Waarom kiezen sommige mensen voor stilte bij conflicten?
Ik vroeg ernaar bij twee psychologen met praktijkervaring hier in Nederland. Zij leggen uit wanneer conflictmijding gezond is — en wanneer zwijgen juist een alarmsignaal vormt. Volgens Juan Ignacio Sanz, psycholoog, draait het uiteindelijk om een ‘vermijdingspatroon’.
af en toe wijselijk zwijgen tijdens ruzie is niet per se verkeerd. Het toont frustratie-tolerantie en zelfregulatie. Maar als u zich structureel terugtrekt — telkens als het spannend wordt — dan is het de moeite waard om stil te staan bij het waarom.
Vermijden om pijn te ontlopen
Zwijgen kan onbewust een strategie zijn om negatieve gevoelens te vermijden: schaamte, pijn, angst — of gewoon de gevolgen van een botsing. Mensen met een negatief zelfbeeld of onzekerheid zijn extra gevoelig voor de angst een relatie (denk aan partner, familie, collega) kwijt te raken, blijkt uit onderzoek. Wie altijd stappen terugzet, voelt zich misschien beschermd tegen afwijzing of vernedering — maar sluit zichzelf daarmee ook buiten.
Als conflict u herinnert aan vroeger: de invloed van een gewelddadige omgeving
Was er thuis vroeger veel ruzie, agressie of zelfs geweld? Dan is de kans groter dat u een afkeer van conflicten ontwikkelt. Veilige communicatie is dan niet vanzelfsprekend — en zelfs als volwassen blijft uw systeem waakzaam: elk conflict activeert oude pijn. Onverwerkte emotionele wonden kunnen ervoor zorgen dat u zelfs kleine meningsverschillen als gevaarlijk ervaart, waar u zich liever uit terugtrekt.
Meer redenen waarom u niet voor uzelf opkomt
Volgens Buenaventura del Charco Olea, psycholoog en universitair docent, zijn er nog drie belangrijke oorzaken — naast angst voor conflict — die verklaren waarom iemand geen grenzen stelt:
-
1. Schuldgevoel bij boosheid tonen
Sommigen van ons voelen zich al schuldig als ze zelfs maar hun stem verheffen. We associëren boos zijn met iets slechts, zeker in een cultuur die harmonie waardeert — kijk alleen al naar onze vergaderstijl op kantoor. Wie zich schuldig voelt over boosheid, slikt emoties liever in dan zich uit te spreken. Op die manier keert onuitgesproken woede zich makkelijk tegen uzelf, wat het schuldgevoel vergroot. -
2. Denken dat uw pijn er minder toe doet
Veel mensen zijn briljant in het verdedigen van anderen, maar staan nooit voor zichzelf op. Vaak komt dit voort uit een laag zelfbeeld — bijvoorbeeld na jarenlange kleinering of genegeerd worden. Met als gevolg: uw behoeften doen er volgens uzelf niet toe, en dus zwijgt u bij elk ongemak. -
3. Emotionele blokkades door eerder trauma
Wie te maken had met machteloosheid of trauma’s in het verleden, kan emotioneel ‘afgesloten’ raken. In stressvolle situaties zet het lijf letterlijk blokkades op — u wilt reageren, maar het lukt niet. Zelfs als u rationeel geen probleem met conflict heeft, kunnen oude patronen dwarsliggen.
Wat kunt u doen als u zichzelf herkent?
Herkennen is de eerste stap — en dat vraagt best wat lef. Praat er eens over met iemand die u vertrouwt. Er bestaan bovendien in 2025 steeds meer laagdrempelige steunpunten, van de huisarts tot buurtteams zoals Buurtteam Amsterdam of 113 Zelfmoordpreventie. Een aantal praktische tips:
- Oefen micro-momenten van meningsverschil, bijvoorbeeld door in de supermarkt een verkeerd kassabonnetje te bespreken — het hoeft niet meteen die familieruzie te zijn
- Schrijf op waar u bang voor bent als u het conflict aan zou gaan. Wat is het ergste scenario? En… Hoe reëel is dat eigenlijk?
- Probeer één keer per week een ‘nee’ uit te spreken wanneer u dat vroeger inslikte. Kleine stapjes zijn ook stappen
Kleine reflectie
In de polder houden we vaak van water bij de wijn — een beetje slikken, beetje schipperen. Maar structureel conflictvermijdend gedrag kan u in de weg zitten, zowel zakelijk als privé. Dus, herkent u zich in het zwijgen? Overweeg dan voorzichtig te experimenteren met een beetje meer zichtbaarheid. Niet alles hoeft meteen uitgesproken, maar uw stem mag gehoord worden.