Heeft u zich ooit afgevraagd wat er allemaal onder de Noordzee verborgen zou kunnen liggen? Indonesische archeologen kwamen in 2025 met een ontdekking die daar wel wat van weg heeft. Aan de kust van Indonesië zijn recent fossiele resten gevonden van een compleet verdwenen wereld — met beenderen van uitgestorven reuzenbeesten en zelfs delen van een oermensenschedel. Een onthulling die het beeld van onze prehistorie opnieuw opschudt.
Waar vond deze spectaculaire vondst plaats?
Het gaat om een locatie op de bodem van de Javazee, tussen Java en Madura. Daar heeft een team onder leiding van Harold Berghuis van de Universiteit Leiden een archeologische schatkamer blootgelegd. De vondst kwam nogal toevallig aan het licht — schepen die zand opbaggerden voor bouwprojecten stuitten in 2011 al op resten, maar pas nu is hun wetenschappelijke waarde officieel vastgesteld.
Wat hebben de onderzoekers precies aangetroffen?
Het onderzoek heeft meer dan 6.000 dierlijke botten opgeleverd, waaronder die van komodovaranen, waterbuffels, herten en een uitgestorven olifant-achtig wezen — de Stegodon, die ruim vier meter hoog kon zijn. Ook werden er twee fragmenten van een menselijke schedel gevonden, het voorhoofd en een stukje wandbeen. Volgens Berghuis zijn ze qua vorm vergelijkbaar met Homo erectus-fossielen uit Sambungmacan.
Hoe oud zijn deze fossielen?
De leeftijd is vastgesteld met behulp van optisch gestimuleerde luminescentie (OSL) — een moderne techniek waarmee bepaald kan worden wanneer zandkorrels voor het laatst daglicht zagen. De uitslag: deze overblijfselen lagen er al ruim 140.000 jaar. Dat betekent dat ze uit het Midden-Pleistoceen stammen, een tijdperk dat voor mens en dier allesbepalend was.
Een verzonken continent op het Indonesische plat?
De vondsten worden gelinkt aan het vergeten rijk Sundaland: een nu grotendeels onder water liggende landmassa die tijdens de laatste IJstijd Zuidoost-Azië met elkaar verbond. Door het smelten van gletsjers steeg de zee tussen 14.000 en 7.000 jaar geleden met meer dan 120 meter, waardoor hele leefwerelden voorgoed verdwenen.
Wie of wat leefde er in deze prehistorische savanne?
Geologisch onderzoek wijst uit dat er toen een groot riviersysteem was, vermoedelijk verbonden aan de inmiddels verdwenen Solo-rivier. De plantengroei en dierlijke resten wijzen eerder op een soort savanne dan op dichte jungle. Opvallend: op dierlijke botten zijn inkepingen ontdekt — bewijs dat mensen uit die tijd jaagden en gereedschappen gebruikten.
Berghuis vat samen: “Het was een periode waarin hominiden enorm mobiel waren en zich aanpasten aan extreme omstandigheden.”
Het schedelfragment werd gekoppeld aan een uitgestorven soort: Homo erectus. Deze vroege mensen liepen rechtop, hadden korte armen en lange benen — een profiel dat past bij migranten die zich over uitgestrekte vlaktes verplaatsten.
De vondsten in Sundaland breiden het kaartje van de menselijke geschiedenis uit, en bewijzen dat onze verre familie zich al veel eerder in Azië vestigde dan lang werd gedacht. Voor wetenschappers hier — en bij onze collega’s aan de Radboud Universiteit — een opwindend gegeven.
Wat betekent dit voor de archeologie anno 2025?
Deze droomvondst, min of meer per ongeluk gedaan tijdens mijnbouw, is één van de meest indrukwekkende van Zuidoost-Azië van de afgelopen decennia. Dankzij nauwe samenwerking van archeologen, geologen en milieuexperts wordt voortdurend gewerkt aan het samenstellen van het verhaal van de evolutionaire ontwikkeling van onze soort. En dat in regio’s die we lang over het hoofd zagen: niet op droge land, maar op plekken die vandaag onder het wateroppervlak schuilgaan.
Het idee dat er nog hele werelden te ontdekken zijn, ergens onder de zee bij Java, laat mij — en menig Nederlandse ontdekkingsreiziger — niet koud. Of u nu amateurarcheoloog bent of gewoon fan van spannende onthullingen: deze vondst is het lezen, delen en bewaren wel waard.