Een oplossing uit onverwachte hoek
Stelt u zich voor: drie scholieren uit Indore, India, slechts 16 en 17 jaar oud, creëren een compacte koelkast – de Thermavault – die geen elektriciteit nodig heeft om te koelen. Klinkt bijna als een scène uit een Netflix-documentaire, maar het is 2025 en dit innovatieve apparaat bestaat echt. Dankzij zout als hoofdingrediënt houden ze vaccins, voedsel en andere kwetsbare producten op temperatuur. Een uitkomst, zeker voor afgelegen gebieden waar een stopcontact net zo zeldzaam is als sneeuw in juni. Vorige maand werden de bedenkers onderscheiden met de Terra Award 2025 (regio Azië) én ontvingen ze $12.500 om direct 200 koelkasten te bouwen voor lokale ziekenhuizen.
Waarom een koelkast zonder stroom zoveel levens gaat redden
De realiteit is dat duizenden dorpen wereldwijd — ja, ook in delen van Nederland — óók in 2025 vaker zonder stroom zitten dan u misschien denkt. Het bewaren van vaccins, medicijnen of donorbloed is daar ronduit een uitdaging. Eén stroomstoring en de voorraad is waardeloos. Precies daarom is deze zoutkoelkast zo’n vooruitgang: hij maakt gebruik van een beproefd stukje natuurkunde. Zouten die oplossen in water onttrekken warmte aan hun omgeving — met een voelbaar verkoelend effect. Temperatuur zakt tot 7 °C (en met een slimme truc zelfs tot -10 °C), gewoon door een simpele chemische reactie. Geen stopcontact, geen lawaai van aggregaten — alleen een handvol mineralen.
Hoe jongeren ontdekten dat keukenzout meer kan dan je denk
Voor deze uitvinding werkten de scholieren samen met professor Mobin Shaikh van het prestigieuze IIT Indore. Het team probeerde vijftien verschillende zouten uit en kwam uit bij ammoniumchloride: goedkoop, herbruikbaar én in staat om water te koelen van 28 °C naar 7 °C. In combinatie met bariumhydroxide-octahydraat konden ze zelfs diepvriescondities van -10 °C realiseren. Pure vindingrijkheid — en, als u het mij vraagt, een voorbeeld waar scholen in Nederland een puntje aan kunnen zuigen.
De chemie in de koelkast: hoe werkt het?
- Ammoniumchloride: neemt warmte op en houdt de temperatuur rond de 7 °C.
- Bariumhydroxide: laat de temperatuur met antivries dalen tot -10 °C, erg geschikt voor sommige vaccins.
Het effect? Er is geen stroom of batterij nodig; de dichte behuizing houdt de kou tot 12 uur vast — genoeg voor het transport tussen bijvoorbeeld het LUMC en een regionaal prikpunt in de Achterhoek.
Van idee naar grootschalige toepassing — en de toekomst van Thermavault
Met het gewonnen prijzengeld bouwen de initiatiefnemers nu 200 koelkasten. Die worden medio 2025 verspreid over 120 ziekenhuizen voor een uitgebreide test. In pilots werkte de Thermavault al boven verwachting: dr. Pritesh Vyas van het V One Hospital in Indore bevestigde dat vaccins urenlang perfect gekoeld bleven. Volgende doelen: een kwaliteitskeurmerk van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en samenwerking met Gavi, het wereldwijde initiatief voor vaccinverspreiding.
De belangrijkste voordelen op een rij:
- Geen stroom, geen batterijen — werkt overal
- Tot 12 uur gegarandeerde koeling
- Herbruikbare zouten besparen geld
- Minder plastic, minder afval, minder lawaai
Volgens de bedenkers is de zoutkoelkast niet alleen bedoeld voor ziekenhuizen, maar kan deze straks ook levens redden bij natuurrampen — denk aan het koel houden van donororganen na een overstroming rond de Maas, of tijdens een langdurige stroomuitval na storm Pia. Niet voor niets volgen experts van het RIVM de ontwikkelingen met belangstelling. Dit kleinschalige prototype zou weleens een mondiale gamechanger kunnen zijn in de strijd tegen medische verspilling.