Meer dan een eeuw geleden schudde een archeologische vondst de wereld op haar grondvesten — en nog steeds blijven we ons verbazen. In 1922 stuitte de Britse archeoloog Howard Carter op het graf van farao Toetanchamon in de Vallei der Koningen, niet ver van Luxor. Tussen duizenden artefacten trof men ruim 110 kilo massief goud aan: sieraden, amuletten, maskers en rituele objecten, allemaal met de hand gemaakt voor de jonge farao.
Die schat, ooit verborgen voor zowel tijd als grafrovers, wordt nu nog steeds zorgvuldig beheerd door de Egyptische overheid. De economische waarde? Met de goudprijs van 2025 flirt het totaalbedrag met de 90 miljoen dollar — maar de werkelijke betekenis reikt veel verder dan geld of glitter. Volgens National Geographic is Toetanchamons graf zonder twijfel één van de grootste archeologische ontdekkingen aller tijden — vooral dankzij de fenomenale staat waarin de objecten konden worden opgegraven.
Waarom deze vondst zo revolutionair was
Carter ontdekte het graf bijna ongeschonden — een unicum, want de meeste graven in de Vallei der Koningen waren al eeuwen geleden geplunderd. Meer dan 5.000 voorwerpen kwamen aan het licht, waaronder een enorme gouden sarcofaag, de befaamde dodenmasker van 11 kilo goud, koninklijke troons, juwelen en zelfs strijdwagens. Alles lag zorgvuldig gerangschikt rond Toetanchamons gemummificeerde lichaam, klaar om hem te vergezellen naar het hiernamaals.
En let op: het totaalgewicht aan goud van alle objecten loopt op tot ruim 110 kilo. Volgens conservators van het Egyptisch Museum bleef het goud in uitzonderlijk goede staat, beschermd door het droge, woestijnklimaat. Ongeveer een eeuw na de ontdekking glanst het nog steeds zoals op de dag dat het werd begraven.
De bloedstollende openingsnacht in 1922
Vijf jaar lang worstelde Carter — gesponsord door lord Carnarvon, een naam die u misschien wel eens op een pub in Den Haag zag — met zand en bureaucratie. Toen ze uiteindelijk de verzegelde ingang vonden, werd de grafkamer voorzichtig geopend. Carters eerste woorden bij het schijnsel van zijn lantaarn zijn nu legendarisch: “Ik zie prachtige dingen.” Die nacht veranderde voorgoed ons beeld van het oude Egypte.
En ja: het is lastig om precies te schatten hoeveel deze schat vandaag waard zou zijn. Officiële cijfers ontbreken — conservators spreken liever over erfgoed dan over euro’s — maar een aantal experts denken dat het goud én de juwelen samen ruim 90 miljoen dollar zouden opleveren als ze ooit geveild mogen worden. Natuurlijk — zulke bedragen schommelen met de goudkoers, en het sentiment rond nationale schatten valt sowieso niet te vertalen in geld.
Waarom alles in Egypte blijft — en wat dat betekent
Elke gevonden ring, elk beeldje en elk gouden masker middels wetgeving het exclusieve eigendom van Egypte. In de tijd van Carter was er nog het “partage”-systeem, waarmee buitenlanders soms een deel mochten meenemen, maar vanwege de unieke staat én de massa van Toetanchamons graf besloot de Egyptische regering dat niks het land mocht verlaten.
Die houding is sindsdien alleen maar versterkt. Na 1922 werden er extra zware patrimoniumwetten aangenomen, en tot op de dag van vandaag is het verboden om Egyptische archeologische schatten uit te voeren. De meeste objecten pronken nu in het Egyptisch Museum van Caïro — een paar zijn heel soms te zien tijdens internationale tentoonstellingen (in Amsterdam, Parijs, Berlijn…), maar altijd slechts tijdelijk en onder streng toezicht.
Egypte heeft inmiddels talloze biedingen en verzoeken resoluut afgewezen. Het land ziet het graf van Toetanchamon terecht als een nationale schat, en als een ankerpunt van de Egyptische identiteit. Het ministerie van Oudheden noemt het graf “symbool van onze cultuur en geschiedenis” — terecht, want wat is er prachtiger dan een schat die een volk verbindt met haar eigen verleden?
110 kilo goud, 5.000 kunstobjecten, een onuitputtelijke bron van studie en verbeelding. Eén ding is zeker: deze ontdekking inspireert nu al meer dan een eeuw en zal dat blijven doen — in de klas, in musea, en op onverwachte plekken in het dagelijks leven.