De mythe dat het Amazonegebied het grootste deel van onze zuurstof produceert, is hardnekkig – we horen het op school, lezen het in nieuwsartikelen en zien het terug in klimaatcampagnes. Toch is de werkelijkheid genuanceerder. In 2025 weten we dankzij nieuwe inzichten dat de oceanen een veel grotere rol spelen dan je zou verwachten.
Hoe is het idee ontstaan dat het Amazonewoud de ‘longen van de wereld’ zijn? De Braziliaanse geograaf en onderzoeker Antonio Fábio legt uit: deze metafoor komt uit een tijd waarin wetenschappers nog nauwelijks begrepen hoe fotosynthese op mondiale schaal werkt. Sindsdien is er veel veranderd in onze kennis – tijd om oude denkbeelden los te laten.
De oceaan: dé zuurstofmotor van onze planeet
Sommige ontdekkingen, zoals deze, maken je plots extra nieuwsgierig. Meer dan 50% van de zuurstof in onze atmosfeer is namelijk afkomstig uit… de oceanen. Microscopsiche superhelden, het fytoplankton, voeren fotosynthese uit op een schaal waar geen regenwoud tegenop kan. Dat betekent dat de Noordzee, het IJsselmeer – zelfs de Zuiderzee van vroeger – indirect bijdragen aan de lucht die wij inademen.
Is het Amazonewoud dan overroepen? Zeker niet. Maar het is wel belangrijk om de feiten goed op een rij te zetten. De Amazone reguleert het klimaat, vangt enorme hoeveelheden CO₂ op en is een gigantisch opslagvat voor koolstof. Daarmee bepaalt het wél het evenwicht op aarde, maar op een andere manier dan vaak wordt gedacht.
- Oppervlakte: ruim 5,5 miljoen km², verspreid over negen Zuid-Amerikaanse landen
- Biodiversiteit: miljoenen soorten planten en dieren, waarvan talloze nog ontdekt moeten worden
- Invloed: effect op neerslagpatronen tot in het zuiden van Brazilië en zelfs indirect merkbaar in West-Europa.
Amazone: het klimaatkompas van een heel continent
Een weinig bekend fenomeen is het bestaan van ‘vliegende rivieren’ — enorme stromen waterdamp, ontstaan door verdamping vanuit het bos, die door de wind richting afgelegen gebieden worden gevoerd. Dit vocht zorgt dat het zelfs in droge seizoenen kan regenen in steden als São Paulo, vertelt prof. Fábio in een interview met Portal Amazônia.
En dan is er nog die andere cruciale functie: de bosgigant werkt als een enorme CO₂-stofzuiger. Zonder de Amazone zou de opwarming wereldwijd nóg sneller gaan. We hebben het dan over een natuurlijk stuwmeer voor koolstof – iets waar je als Nederlander met een bak koffie bij MindSpace in Amsterdam zelden over nadenkt, maar waar we allemaal van profiteren.
- Behoud van lokale en wereldwijde biodiversiteit
- Onderdrukking van klimaatverandering door CO₂-opslag
- Stabilisatie van extreme weersomstandigheden wereldwijd
De Amazone produceert dus niet de meeste zuurstof. Toch is het woud levensbelangrijk voor het leven op aarde. Zoals professor Fábio het verwoordt: “Laten we het onbewezen longen-verhaal loslaten, en het échte belang erkennen: ecologische balans, biodiversiteit en de strijd tegen klimaatverandering.” Of zoals men in Rotterdam zou zeggen: niet lullen, maar poetsen als het gaat om bescherming van onze planeet.