De ophoping van een eiwit genaamd SFRP1 lijkt één van de allereerste processen te zijn die aan de ziekte van Alzheimer voorafgaan. We koppelen Alzheimer meestal aan geheugenverlies — logisch natuurlijk, want dat valt het meest op. Maar wat gebeurt er eigenlijk in de hersenen vóórdat de klachten ontstaan? Stukje bij beetje ontrafelen wetenschappers dat mysterie. En nu zijn we weer een stap dichterbij gekomen.
Nieuw inzicht: de sleutelrol van SFRP1
Een internationaal onderzoeksteam, met deelname vanuit het Centro de Biologia Molecular Severo Ochoa, heeft een mechanisme op het spoor dat mogelijk het ontstaan van Alzheimer in gang zet. De hoofdrol is weggelegd voor het eiwit SFRP1. Nog nooit van gehoord? Dat is niet zo gek — pas de laatste jaren hebben neurowetenschappers meer aandacht voor deze specifieke ‘teamspeler’ in je brein.
Astracyten en hun onverwachte invloed
Achter de schermen van ons brein werken zogenoemde astrocyten. Lange tijd dachten wetenschappers dat deze cellen vooral als ‘ondersteunend personeel’ fungeerden voor neuronen. Maar inmiddels weten we: astrocyten doen veel méér. In recent onderzoek met muizen bleek dat juist deze cellen verantwoordelijk zijn voor een overproductie van SFRP1. In normale hoeveelheden helpt dit eiwit bij de communicatie tussen cellen — maar zodra er te veel is, slaat het systeem op tilt.
Een “file” in je brein
Wat gebeurt er dan precies? Als SFRP1 zich ophoopt in het volwassen brein, ontstaat een chronische ontstekingsreactie. Dat is niet alleen een verouderingsverschijnsel, maar hoort óók bij het Alzheimer-proces. Zo’n overschot aan SFRP1 blokkeert de werking van het enzym ADAM10, dat essentieel is voor gezonde netwerken tussen neuroncellen. Door dit ‘blokkade-effect’ kunnen hersencellen minder goed signalen aan elkaar doorgeven.
Het gevolg: de zogeheten synaptische plasticiteit — de flexibiliteit van je hersennetwerk — raakt uit balans. En dát is nu juist essentieel voor het aanleren en vasthouden van herinneringen. Simpel gezegd: als deze plasticiteit vermindert, wordt leren moeilijker — en vergeet je sneller dingen die je zo graag wilt onthouden.
Lange-termijn geheugen onder vuur
Specifiek remt de ophoping van SFRP1 het LTP-proces — Long Term Potentiation dus, wat simpel gezegd betekent dat verbindingen tussen hersencellen steeds sterker worden naarmate je ze meer gebruikt. Zonder dit mechanisme kunnen we geen nieuwe herinneringen aanmaken of bestaande versterken. Je raadt het al: als LTP afzwakt, brokkelt je geheugen stukje bij beetje af.
Kunnen we Alzheimer straks écht voor zijn?
De race tegen Alzheimer draait al jaren vooral om tijdwinst. Als de symptomen duidelijk worden, zijn sommige schade helaas onomkeerbaar. Dat is de reden dat vroegsignalering zo belangrijk is — en deze nieuwe ontdekking rond SFRP1 opent precies daar perspectief. Want stel je voor: als artsen al kunnen ingrijpen voordat de typische plaques zich vormen, kunnen we de ziekte misschien wél vertragen, of zelfs voorkomen.
De Spaanse onderzoeker Guadalupe Pereyra vat het zo samen: “Het verhoogde SFRP1 in vroege stadia lijkt echt een actieve motor van het ziekteproces — geen passieve bijrijder zoals we lang dachten.”
Hoe dichtbij zijn we, eigenlijk?
Nu is het altijd lastig om bevindingen uit muizenonderzoek zomaar door te trekken naar mensen. We weten: hersenen verschillen, en de praktijk is weerbarstig. Daarom zijn vervolgonderzoeken onder menselijke proefpersonen hard nodig voor we van medische doorbraken kunnen spreken. Maar het traject richting mogelijke behandeling — denk aan gerichte medicijnen of tests — komt zo wél dichterbij. En wat minstens zo belangrijk is: met dit soort inzichten vergroten we de kans dat we Alzheimer in een steeds vroeger stadium leren herkennen.
Waarom u dit nu wilt delen
- Een vroege diagnose geeft patiënten meer grip op hun leven en keuzes
- Dit soort basisonderzoek vormt het fundament waarop toekomstige behandelingen gebouwd worden
- Ken je iemand met Alzheimer? Informeer hem of haar over deze nieuwe hoopvolle inzichten — kennis is kracht
Heeft dit nieuws je net even laten nadenken over je eigen hersengezondheid? Terecht — want preventie en bewustzijn beginnen met weten wat er écht gebeurt in ons hoofd. Overigens — vergeet niet na je volgende boodschappenrondje even die banaan te pakken bij Albert Heijn, want goed eten blijft de simpelste start.