Illegale goudwinning is in 2025 uitgegroeid tot één van de meest nijpende bedreigingen voor veiligheid, milieu én bestuurbaarheid in Zuid-Amerika. Wie vorig jaar dacht dat enkel Peru of Colombia te lijden hadden, zag het mis: ook Brazilië, Ecuador, Guatemala en — in opkomende mate — Bolivia zitten in de greep van deze clandestiene economie. Alleen Chili lijkt wonderlijk goed stand te houden.
In Peru is de schrijnende situatie nauwelijks te overschatten. sinds het bloedbad op een mijnsite in Pataz — dertien bewakers kwamen in 2024 om — verkeert de regio La Libertad in een staat van beleg. het regenwoud in Madre de Dios: ruim 100.000 hectare verdwenen in de afgelopen jaren. De destructie reikt dus tot diep in de Amazone.
Het gebruik van kwik heeft rampzalige gevolgen voor de gezondheid van inheemse dorpen. Doordat de staat afwezig is en de goudprijs blijft stijgen, woekeren maffianetwerken en strijden gewelddadige bendes om controle over routes en gebieden. Moordpartijen, ontvoeringen, afpersing — het zijn harde realiteiten waarmee kleine goudzoekers dagelijks worden geconfronteerd.
Illegaal goud: een verborgen motor van Zuid-Amerikaanse economieën
Cijfers van het Peruaanse Economisch Instituut zijn onthullend: maar liefst 44% van het illegaal geëxporteerde goud uit Zuid-Amerika komt uit Peru. Colombia volgt op afstand (25%), daarna Bolivia (12%). De maffia is heren en meester, gewone burgers leven er onder permanente dreiging, of nemen uit bittere nood deel aan deze grijze praktijken.
In Ecuador is de situatie al even precair — illegale goudwinning is uitgegroeid tot een hoofdpijler van de georganiseerde misdaad. Groeperingen als Los Lobos en Los Choneros vechten om befaamde goudregio’s als Alto Punino en Yutzupino. De recente hinderlaag waarbij elf militairen in de Ecuadoraanse Amazone omkwamen, toont aan dat het geweld blijft escaleren.
President Noboa heeft inmiddels de noodtoestand uitgeroepen: grondwettelijke rechten in verschillende provincies tijdelijk opgeschort, om zoekacties en militaire operaties eenvoudiger te maken.
Ontbossing? Alleen al in Alto Punino verdwenen 1.500 hectare regenwoud sinds 2019, volgens lokale ngo’s (zoals MAAP). Ook werden twee burgemeesters in 2024 koelbloedig vermoord — bewijs dat niet alleen het goud, maar ook lokale overheden doelwit zijn.
Illegale goudwinning bedreigt Boliviaanse natuur en gemeenschappen
Ook in Bolivia rukt de illegale goudwinning op, vooral langs rivieren van de noordelijke Amazone. Uniek is dat deze activiteiten diep kwetsbare ecosystemen — zoals het Madidi Nationaal Park — en leefgebied van inheemse groepen aantasten.
Kwikvervuiling is desastreus: vissen die centraal staan in het lokale dieet zijn ontoelaatbaar besmet. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie overschrijdt 74% van de bewoners de veilige kwiknorm — een acuut gevaar voor hun gezondheid én voedselzekerheid.
Er is meer: mensenhandel en seksuele uitbuiting van minderjarigen hebben het sociale weefsel aangetast. Lokale media maakten recent melding van meerdere onderzoeken. Iedere nieuwe vondst van goud lijkt gepaard te gaan met een menselijke tragedie.
Voorgevelbedrijven, recordexporten en gouden witwaspraktijken
Brazilië kampt nog altijd met het fenomeen van de ‘narcogarimpo’ — waar maffiaorganisaties als het PCC en Comando Vermelho gouddelving combineren met grootschalige witwaspraktijken. In 2023 registreerde het Braziliaanse Veiligheidsforum hun aanwezigheid in minstens 178 gemeentes in het Amazonegebied.
De humanitaire crisis bij het Yanomami-volk in Roraima bracht het tot een dieptepunt: met 337 doden in 2024 door malaria, ondervoeding en infecties, zag de federale regering zich verplicht om een gezondheidsnoodtoestand af te kondigen. Daarbovenop schatten experts dat de economische schade aan het volk ruim 50 miljoen dollar bedraagt — veroorzaakt door de illegale goudwinningsindustrie.
Colombia: terreur, afpersing en ecologische schade
In Colombia komt meer dan 70% van het alluviale goud uit illegale bronnen. Daarmee zijn circa 63.000 hectare grond direct getroffen. De criminaliteit eromheen draait op volle toeren: guerrillagroepen als ELN, FARC-afsplitsingen en de Golfclan controleren de goudstromen en gebieden. Vooral departementen Chocó, Antioquia en Nariño worden zwaar getroffen.
Volgens onderzoekster Sara García (Insight Crime) zijn de criminele economieën inmiddels zo geïntegreerd dat ze verschillende instituties ondermijnen. De afgelopen jaren steeg de goudprijs met zo’n 30% — wat de parallelle gouden economie alleen maar krachtiger maakte. Het gevolg? Maatloze vervuiling door kwik, ziekten en massale ontworteling van complete gemeenschappen.
Zelfs Guatemala, waar goudwinning een kleinere schaal heeft, krijgt rake klappen. Met 105 geregistreerde gevallen van illegale exploitatie in 2023 — het hoogste cijfer ooit — wordt pijnlijk duidelijk dat ook dit land niet immuun is voor de dieper liggende structurele problemen.
Chili: toonbeeld van controle en nauwgezette registratie
Toch bestaat er een uitzondering: Chili, waar de mijnbouw goed is gereguleerd en liefst 12% van het bnp uitmaakt. Volgens Sernageomin beperken illegale activiteiten zich tot diefstallen in actieve of verlaten mijnen, geen grootschalige milieurampen.
Het geheim? De Chileense regering heeft procedures versoepeld zodat kleine mijnwerkers makkelijker een vergunning krijgen én strenge traceerbaarheid voor mineralen ingevoerd. Daarnaast zijn de exportregels gemoderniseerd. Het resultaat: de illegale markt bleef piepklein, de formele economie draait.
Waarom zou dit u moeten boeien?
- Uw sieraden, elektronica of spaargoud kunnen rechtstreeks verband houden met deze praktijken. Europa blijft grootafnemer van Zuid-Amerikaans goud. Check het keurmerk.
- De komende jaren zullen consumenten, retailers en overheden nadrukkelijker optreden tegen kwikvervuiling en mensenrechtenschendingen door goudwinning.
- Verwacht strengere importregels vanuit de EU — deze veranderingen zetten druk op de traceerbaarheid van grondstoffen wereldwijd.
Dus: koopt u goud, vraag gerust door — en houd het nieuws in eigen regio goed in de gaten. Het lot van het Amazonewoud en honderdduizenden mensen staat ermee op het spel.