Stelt u zich voor: diep onder onze voeten, op zo’n 2.900 kilometer diepte, gebeurt er iets spectaculairs. Wetenschappers hebben ontdekt dat de aardkern niet helemaal afgesloten is van de rest van onze planeet. Sterker nog — er lekt goud en andere zeldzame metalen uit het hart van de aarde naar boven. Klinkt als het begin van een speurtocht met een metaaldetector op Texel, toch?
Het mysterie van Hawaii’s edelmetalen
Wat begon als een routineonderzoek naar vulkanische gesteenten op Hawaii, mondde uit in een verrassende ontdekking. Onderzoekers van verschillende internationale universiteiten analyseerden rotsmonsters en vonden daar ruthenium — een superzeldzaam metaal uit de platina-groep. De samenstelling van dit ruthenium wijst op een diepere oorsprong, namelijk de grens tussen de aardkern en het mantelgesteente.
Dit staat allemaal netjes beschreven in het toonaangevende tijdschrift Nature. Hun conclusie? Niet alleen koolstof en zuurstof bewegen door onze planeet — zelfs goud migreert!
De structuur van onze planeet: even opfrissen
- De korst: Dunne, vaste buitenlaag waar wij op leven (en fietsen, als het even meezit).
- De mantel: Het grootste deel van de aarde, deels stroperig en continu in beweging.
- De kern: Bestaat uit een liquide buitenkern en solide binnenkern, rijk aan metalen zoals ijzer… en dus goud.
Door isotopen van ruthenium te vergelijken met die van het mantelgesteente bewezen onderzoekers dat deze metalen inderdaad van heel diep komen.
Hoe reizen goud en andere metalen van de kern naar boven?
De reis van edelmetalen als goud en ruthenium is geen sneltram: het duurt miljoenen jaren. Ze maken vooral gebruik van zogenaamde mantelpluimen — kolommen van heet, opstijgend gesteente die dwars door bijna alle lagen van de planeet prikken. Soms openbaren ze zich spectaculair als een vulkaanuitbarsting, soms druppelen ze gewoon heel langzaam omhoog.
Eenmaal aan het oppervlak spelen secundaire geologische processen een rol. Denk aan de manier waarop rivieren goud meenemen in de Ardennen of hoe wind en regen metalen concentreren in de Limburgse ondergrond. Hawaii blijkt zo’n verzamelpunt voor deze diepe, kostbare schatten.
Waarom is deze ontdekking zo belangrijk?
De vondst van diepe ruthenium-isotopen bevestigt direct: er is sprake van uitwisseling tussen de aardkern en de overige lagen. Dat was tot nu toe hooguit een vermoeden. Nu weten wetenschappers — onder wie ook geologen van de Universiteit Utrecht — dat het binnenste van de aarde een rol speelt in de samenstelling van bepaalde eilanden en continenten.
Dat opent niet alleen nieuwe deuren op het vlak van fundamentele wetenschap, maar is ook relevant voor de mijnbouw. Wie weet duiken we ooit in Drenthe of zelfs onder de Rotterdamse haven naar goudaders die lang geleden uit het binnenste omhoogkwamen.
- Geo-chemie: Door deze ontdekking begrijpen we beter hoe chemische stoffen zich door de aarde verspreiden.
- Mijnbouw: Nieuwe aanwijzingen voor verborgen goud- en platinavoorraden diep onder de grond — niet alleen exotisch, maar misschien gewoon in onze eigen achtertuin.
- Dynamiek van de aarde: Het idee dat de kern meer communiceert met de mantel zet vakgebieden als geologie, vulkanologie en zelfs klimaatonderzoek aan het denken.
Een nieuwe kijk op oude grond
Dus, de volgende keer dat u over het strand van Scheveningen loopt of tijdens een wandeling door de Veluwe een glinsterend steentje ziet — bedenk dan dat dat stukje goud misschien een reis van miljoenen jaren en duizenden kilometers achter de rug heeft.
Het is nóg zo’n herinnering dat deze planeet vol blijft zitten met goed bewaarde geheimen. en soms — zomaar — komt zo’n geheim letterlijk bij ons aan de oppervlakte.