Terug in de tijd — het is Koude Oorlog, dreiging van een nucleaire aanval hangt permanent in de lucht. Geen verzinsel uit een spannende roman, maar een realistisch scenario waar militairen nachtenlang over piekerden. Vooral omdat één enkele atoombom, detonatie hoog boven de aarde, niet alleen verwoesting brengt, maar ook een elektromagnetische puls (EMP) veroorzaakt. Zo’n puls kan radars, communicatielijnen én zelfs de stroomvoorziening lamleggen. De Amerikanen besloten: we moeten zeker weten dat onze strategische vliegtuigen dit kunnen overleven.
Zo ontstond het TRESTLE-project — een buitengewoon testplatform vlakbij Kirtland Air Force Base in New Mexico. Geen gewone militaire proeftuin, maar een 300 meter lange, opvallende houten constructie die meer aan een uit de hand gelopen spoorbrug doet denken. Het doel? De impact van een nucleaire explosie op échte vliegtuigen simuleren, maar dan zonder iets op te blazen. Een meesterwerk in techniek en een bizar mooi stukje gekte — precies zoals je het van die tijd verwacht.
Testen zonder stoorzenders: een platform van… hout?
Waarom hout? Het klinkt bijna als een vergeten mop van Brabants cabaret, maar het is bloedserieus. Om betrouwbare testresultaten te krijgen, moest elke vorm van metaal zoveel mogelijk worden geweerd. Metalen geleiden immers elektriciteit, wat een EMP-test op z’n kop zou zetten. De oplossing: een platform van gelamineerd hout, vastgezet met glasvezel (!) bouten, waardoor zelfs de bevestigingen nauwelijks storingen veroorzaakten. Het resultaat: een gigantisch ‘onzichtbaar’ platform in het New Mexicoanse niemandsland — een tikje vreemd beeld, dat geef ik toe.
Meet Carl E. Baum: de man met een missie
Achter deze indrukwekkende houten mastodont zat Carl E. Baum. Een technisch genie met een fascinatie voor elektromagnetica en weinig vertrouwen in de computers van zijn tijd. letterlijk — hij werkte het liefst met pen en handgeschetste transparanten terwijl zijn team voorzichtig de eerste mainframes inpruttelde. Baum concludeerde: Wil je weten wat een EMP écht met een vliegtuig doet, dan moet je het gewoon proberen. Met échte vliegtuigen. En échte pulsen.
Hoe werkte TRESTLE?
De bommenwerpers werden via een meterslange houten oprit — lengte circa 120 meter! — het platform opgereden. In de testzone stond het vliegtuig ruim 35 meter boven de vlakte, alsof het in de lucht hing. Vervolgens werd het bestookt door de twee beroemde Marx-generatoren. Die joegen impulsen tot 5 miljoen volt richting het toestel. Geen vernietiging — het ging erom te kijken welke systemen kortsloten, opgaven of juist moeiteloos doorgingen. Systemen werden vervolgens aangepast, afgeschermd of vervangen.
Modellen die getest zijn? De B-52 natuurlijk, symbool van de nucleaire dreiging, maar ook de EC-135 en de beruchte E-4 “doomsday plane” kwamen voorbij. Elk van deze toestellen moest één ding kunnen: blijven functioneren, zelfs als heel Amerika onbereikbaar was geworden. Het draaide bij TRESTLE dus niet om de kracht van staal en kerosine, maar om de onzichtbare overleving van de zenuwen van een bommenwerper.
Een houten monument groter dan het Spoorwegmuseum
Het platform was ongekend: het hoofddek mat ruim 60 meter per zijde — geen perfect vierkant trouwens, want de hoeken waren ‘afgeknabbeld’ om de draagkracht te verbeteren. Alles bij elkaar reikte het ruim 300 meter over een zanderige kloof. Zowat elk metalen onderdeel werd vervangen door hout of composiet. Zelfs nu, tien jaar na de sloop, vinden monteurs in Utrecht nauwelijks zoveel niet-metalen bouten bij elkaar — voor TRESTLE werden er ruim 150.000 gefabriceerd, een aantal dat alleen wordt geëvenaard bij eigentijdse projecten als de Grand Ring van Expo 2025 in Osaka.
Waarom je dit verhaal moet onthouden?
- TRESTLE is (officieus) de grootste houten testinstallatie ooit — ja, zelfs groter dan de oude gewelven van het Rijksmuseum
- Het project bewees dat innovatie soms totaal buiten de normale kaders om ontstaat — wie bedenkt nu een bijna volledig metalen-vrij vliegveldlaboratorium?
- De lessen uit TRESTLE leven door in de huidige beveiligingsprotocollen voor vliegtuigen en kritieke infrastructuur
Dus, de volgende keer dat u over de A12 rijdt, denk dan eens aan dat bizarre houten platform, ergens aan de rand van de woestijn. Onvergelijkbaar met het Stationsplein van Eindhoven, maar typisch Amerikaans in z’n ambitie — en in z’n geniale eigenzinnigheid.