Niet alleen Brazilië kampt met een schorpioenenprobleem – buurlanden als Paraguay, Bolivia en Venezuela melden dezelfde zorgwekkende trend.
De afgelopen jaren werd pijnlijk duidelijk: ongeremde verstedelijking gecombineerd met klimaatverandering en steeds extremere hitte scheppen ideale omstandigheden voor verrassende stadsbewoners. In veel grote Braziliaanse steden – van Recife tot Belo Horizonte – vormen koloniën kakkerlakken het buffet, en, niet toevallig, trekken zij ook ongewenste gasten aan: de schorpioenen.
Stille invasie — waarom schorpioenen zich thuisvoelen in de stad
Het is geen geheim meer: Braziliaanse steden maken een ware explosie van schorpioenen mee. Grootschalige urbanisatie, opwarming van de aarde, en vochtige, warme buurten blijken samen een paradijs voor deze taaie geleedpotigen. Tussen 2014 en 2023 werden er volgens onderzoek van Frontiers meer dan 1,1 miljoen schorpioenenbeten gemeld – een groei van 155% binnen tien jaar. En het houdt niet op: naar schatting kunnen er tot en met 2033 nog wel twee miljoen nieuwe gevallen bijkomen.
Favela’s en andere kwetsbare wijken: een broedplaats voor problemen
De situatie is het nijpendst in dichtbevolkte, arme wijken – denk aan favela’s waar huizen dicht op elkaar staan, afval zich ophoopt en riolering gebrekkig is. Hier vinden schorpioenen voedsel (kakkerlakken!), verstopplekken in kieren en puin, en een ideaal microklimaat. Sommige soorten kunnen zelfs zonder te paren nakomelingen krijgen en ruim een jaar zonder eten overleven. Geen pretje dus om deze bewoners van je kelder of toilet te moeten verdrijven — en bestrijden blijkt lastig.
Een groeiend volksgezondheidsprobleem
The Guardian meldde dat stijgende temperaturen, zware regenval en lange droogteperiodes (allemaal versterkt door klimaatverandering) de natuurlijke leefgebieden van schorpioenen naar steden duwen. Hoewel biologen hier jaren geleden al voor waarschuwden, blijkt het nu een ‘officiële’ gezondheidscrisis te zijn.
- Alleen al in 2024 werden in Brazilië bijna 200.000 mensen gebeten.
- Minimaal 133 sterfgevallen, al klinkt het getal volgens experts vermoedelijk veel lager dan de werkelijkheid.
- Vooral kinderen en ouderen zijn kwetsbaar; bij hen kan één beet dodelijk zijn.
- Bij de meeste volwassenen leidt een beet tot heftige pijn, zwelling, tintelingen, misselijkheid en een herstel van meerdere dagen.
Feiten en fabels over schorpioenen: wat moet u echt weten?
De angst voor schorpioenen groeit, zeker waar bewoners dagelijks risico lopen. Toch is er veel desinformatie, benadrukken deskundigen. Dr. Manuela Berto Pucca legt uit dat schorpioenen geen agressieve roofdieren zijn richting mensen – ze verdedigen zich vooral zelf. Sterker nog, ze zijn ecologisch belangrijk omdat ze de insectenpopulatie, met name die van kakkerlakken, beheersen.
Dat neemt niet weg dat hun aanwezigheid onrust veroorzaakt. En dan vooral in buurten waar ‘even snel naar de huisarts’ niet vanzelfsprekend is, of waar angst juist zorgt voor onnodige paniek.
Praktische tips: zo beperkt u het risico op schorpioenen in huis
- Houd woonruimten schoon, droog en vrij van puin.
- Sluit kieren en gaten goed af, ook rond afvoeren en deuren.
- Plaats fijne roosters op afvoeropeningen.
- Controleer schoenen, kleding en handdoeken voordat u ze gebruikt – schorpioenen verschuilen zich daar verrassend vaak in.
- Bel direct een dokter bij een beet – het Braziliaanse systeem biedt nu gratis antigif in noodklinieken, maar snel handelen is essentieel.
Let op: slechts 0,1% van de beten is dodelijk, maar medische hulp blijft cruciaal, vooral voor kinderen en senioren.
Schorpioenennieuws uit Europa en het ‘waarom’ van wereldwijde waakzaamheid
Het ‘escorpionismo’-fenomeen beperkt zich niet tot Brazilië: in landen als Paraguay, Mexico, Venezuela en zelfs Guyana groeit de crisis uit tot een regionaal gezondheidsprobleem. En hier in Europa? Er leven wel meer dan 35 originele soorten schorpioenen, onder andere nabij de Middellandse Zee, maar tot een soortgelijke plaag is het voorlopig niet gekomen. grootschalige monitoring ontbreekt vooralsnog in Nederlandse onderzoeksnetwerken.
Een wereldwijde wake-up call – tijd voor actie
De ervaringen uit Zuid-Amerika zijn een zorgwekkende waarschuwing – ongecontroleerde stadsuitbreiding in combinatie met klimaatverandering kan zelfs de balans in onze eigen steden verstoren. Volgens de wetenschap is er hoop: preventieve stadsplanning, effectieve afval- en rioleringssystemen en bewustmakingscampagnes kunnen het tij keren.
Voor onderzoekers als Pucca geldt: deze crisis moet ons aansporen om niet alleen de volksgezondheid te beschermen, maar ook slim samen te werken met de dieren waarmee we onze stedelijke omgeving delen. Want niets doen — dat is geen optie meer.