Sommige kinderen vallen direct op: ze lezen sneller dan hun leeftijdsgenoten, stellen prikkelende vragen of lijken details op te slorpen alsof ze gisteren nog een olifant waren. Maar wist u dat hoogbegaafdheid zich tegenwoordig veel breder uit dan alleen in hoge schoolcijfers of een IQ? Volgens het kennisplatform Hoogbegaafd & Talent draait het nu om potentieel dat verder ontwikkeld kan worden — niet alleen om meetbare prestaties.
Waarom is het zo belangrijk om dit talent (vroeg) te herkennen? Heel simpel: zonder goed afgestemde begeleiding en onderwijs kunnen hoogbegaafde kinderen zich gaan vervelen, gefrustreerd raken of zelfs gedragsproblemen ontwikkelen. De provincie Noord-Holland waarschuwt in haar eigen gids al voor schooluitval als hier niet tijdig op wordt ingespeeld.
Hoe herkent u een hoogbegaafd kind?
Psycholoog Ana Gloria Sánchez, directeur van kliniek Lazos en expert op dit gebied, noemt op haar Instagram (@anagpsico) opvallende signalen waarmee u kinderen — bijvoorbeeld rond de zeven jaar — herkent. Geen enkel kind voldoet aan álle kenmerken, maar vaak ziet u een opvallende combinatie. een paar jaar geleden sprak ik met een Amsterdamse moeder die dit in haar gezin perfect herkende.
- Emotionele intensiteit: Hoogbegaafde kinderen voelen alles uiterst sterk. Hun empathie is opvallend groot, net als hun gevoel voor rechtvaardigheid. Bij spanningen in de klas worden zij makkelijk emotioneel geraakt.
- Sterke episodische herinneringen: Ze onthouden details van jaren geleden — soms nog van kleutertijd op de crèche bij Kindergarden om de hoek.
Van sterke emoties tot verbale vaardigheden
- Verbale voorsprong: Het valt iedereen op — hun woordenschat ligt ruim boven wat van hun leeftijd verwacht wordt. Soms praten ze in volzinnen die u eerder bij volwassenen verwacht. Een dagje Artis levert de hele terugreis diepgaande gesprekken op over dierenethiek.
- Zeer specifieke interesses: Vaak zijn ze maandenlang helemaal gefocust op één onderwerp: van dinosauriërs tot quantumfysica (ja, echt). Ze leren daar zoveel over dat volwassenen er soms stil van worden.
- Sociale vaardigheden & gevoeligheid: Sommige hoogbegaafde kinderen vinden moeilijk aansluiting bij leeftijdsgenoten, zeker als die andere interesses hebben. Fysieke gevoeligheid komt óók voor: harde geluiden of bepaalde kleding kunnen storend zijn. Zelf ontdekte ik dat sommige kinderen in Utrecht hun T-shirtlabeltjes laten wegknippen omdat die gewoon niet fijn zitten.
Praktische tips voor ouders en docenten in 2025
- Observeer met een open blik: Kijk verder dan prestaties of rapportcijfers. Let op emotie, taal en interesses.
- Maak het bespreekbaar: Voer regelmatig gesprekken — zowel thuis als op school. Vraag kinderen wat ze bezig houdt of wat ze lastig vinden.
- Zoek passende uitdaging: In Amsterdam en Den Haag zijn er speciale plusklassen of verrijkingsprogramma’s, zoals bij de Weekendacademie.
- Schakel tijdig begeleiding in: Hoogbegaafdheid is geen ‘eenpansgerecht’. Vraag eventueel advies aan de schoolpsycholoog of gespecialiseerde organisaties zoals Expertisecentrum Begaafdheid Nederland.
Belangrijk om te onthouden
Hoogbegaafdheid is divers — het ene kind is het andere niet. Erkenning en begrip zijn cruciaal voor een gezonde ontwikkeling. Misschien herkent u deze kenmerken nu zelf bij kinderen in uw omgeving. Niet alles hoeft bij één persoon zichtbaar te zijn, maar elk signaal kan het begin zijn van een pad waarop ontwikkeling en welzijn centraal staan.
Wat mij betreft: deze kinderen verdienen al onze aandacht. En soms vooral een kop warme chocomelk in de kantine van het Rijksmuseum — want daar ontstaan de mooiste gesprekken.