Af en toe zorgt wetenschap voor een verrassende wending—zoals onlangs gebeurde in het zonnige 2025. Wat we altijd aannamen over de beroemde altaarsteen van Stonehenge, blijkt niet te kloppen. Dankzij een chemisch onderzoek, waarbij letterlijk een steenkorreltje werd geanalyseerd, is vastgesteld dat de altaarsteen een heel andere herkomst heeft dan gedacht. En ja, dat verandert ons beeld van het hele monument.
Misschien herkent u Stonehenge van die raadselachtige foto’s tijdens zonsopgang, als schaduwen uit de Britse geschiedenis. De stenen zelf zijn uit verschillende gebieden afkomstig, maar tot nu toe dacht men: de centrale, iconische altaarsteen (5 meter lang, best imposant) kwam uit Wales. Niets blijkt minder waar.
De doorbraak: chemische handtekening onthult Schotse roots
Wat bleek uit het onderzoek van de Universiteit van Curtin? De mineralen in de altaarsteen zijn voor een groot deel ruim 1 tot 2 miljard jaar oud, terwijl andere componenten “slechts” 450 miljoen jaar tellen. Die unieke mix tref je—en nu citeer ik het rapport letterlijk—alleen aan in de Orcadian Basin in Noordoost-Schotland.
een fijne anekdote: Anthony Clarke, de hoofdonderzoeker, keek verwonderd naar de resultaten – deze sporen komen simpelweg niet voor in Wales. Professor Richard Bevins noemt de ontdekking “een heel nieuwe zoektocht.” De exacte steengroeve in Schotland? Die speurtocht is net begonnen.
Maar het wordt nog interessanter als je je bedenkt: viereneenhalf duizend jaar geleden is er een blok van zes ton vervoerd van Schotland naar Zuid-Engeland. Dat vraagt niet alleen spierballen, maar ook serieuze organisatie. Onderzoeker Chris Kirkland gelooft zelfs dat de prehistorische Britten die steen deels over water—langs de ruige Britse kust—hebben vervoerd. In zekere zin: een logistieke prestatie waar wij met alle files op de A12 soms nog wat van kunnen leren.
Deze ontdekking roept vragen op. Hoe functioneerden netwerken en handelsroutes in het prehistorische Groot-Brittannië? Blijkbaar waren de mensen toen al beter georganiseerd dan we altijd aannamen. En mogelijk zijn er onderweg – pakweg rond Rotterdam of zelfs op Texel – ooit verhalen over geleverd. Wie weet?
Schotse oorsprong: een nieuwe blik op de Britse archeologie
Er zijn voor de analyse moderne technieken gebruikt, waardoor het verschil in steensamenstelling vervolgens onbetwistbaar was. De altaarsteen is qua mineralogie écht niet verwant aan de rotsen uit Wales, of Brecon Beacons om precies te zijn. En dat is een flinke correctie op decennia van bestaande inzichten in de archeologische wereld.
Deze onthulling schudt meer los dan u denkt: Stonehenge blijkt een plek te zijn waar materialen—en waarschijnlijk ook mensen en ideeën—van honderden kilometers ver samenkwamen. Dat zegt veel over hoe bijzonder deze plek ooit was voor oude Britten.
Wist u dat deze nieuwe gegevens het hele verhaal rond Stonehenge opnieuw in beweging brengen? De Schotse vingerafdruk op de steen herinnert er namelijk aan dat zelfs in de oudheid al uitwisseling en verbinding centraal stonden—iets dat vandaag in onze samenleving toch ook nog altijd speelt.
- Praktisch feit: Wilt u Stonehenge echt beleven? Probeer eens een bezoek in de vroege ochtend of rond midzomer. Het licht op het monument is werkelijk uniek — en wie weet, ziet u nu de Schotse geschiedenis er zelfs een beetje doorheen.
- Leestip: Het volledige onderzoek vindt u in het tijdschrift Nature, maar de samenvattingen zijn goed te volgen via de websites van Universiteit Leiden of NOS Wetenschap.
Misschien een leuke vraag voor vrienden bij de koffie: Stel: u moest vandaag zes ton steen verplaatsen vanaf de Noordpool in Groningen tot de Utrechtse Heuvelrug—hoe zou u dat aanpakken? Prehistorische Britten deden het zeilen en roeien, wij zouden waarschijnlijk voor een elektrische vrachtwagen van VDL kiezen.