Het klinkt als iets uit een sciencefictionfilm, maar toch: een team van paleontologen heeft in de Canadese Rocky Mountains een onverwacht stukje evolutie opgediept. Wat ze vonden? De gefossiliseerde resten van een eigenaardig marien roofdier, dat ruim 500 miljoen jaar geleden door de Cambrium-zeeën zwom. De officiële naam werd Mosura fentoni: een voorloper van de huidige geleedpotigen, herkenbaar aan — let op — drie ogen, scherpe grijparmen en een lang, gesegmenteerd lijf vol kieuwen.
De ontdekking vond plaats op het wereldberoemde Burgess Shale-fossielenbed. Hier worden organismen uit de Cambrische explosie uitzonderlijk goed bewaard. Tussen 1975 en 2022 verzamelden onderzoekers maar liefst 61 exemplaren van Mosura, nu onder de loep genomen door teams van het Manitoba Museum en het Royal Ontario Museum (ROM).
De ‘zeemot’: klein maar moordend efficiënt
Het beest kreeg van onderzoekers de bijnaam ‘zeemot’ — geen grap, vanwege het gestroomlijnde lichaam met vinnen langs de zijkant die opvallend veel weg hebben van een mensenwijsvinger. Al was deze Mosura amper een paar centimeter lang, hij was bloedsnel én beschikte over een scherp gezichtsvermogen. Zijn drie complexe ogen en stekelige grijparmen maakten hem tot een efficiënte jager op kleine prooidieren — het leven was in die tijd immers voor iedereen een overlevingswedstrijd.
Jean-Bernard Caron, mede-auteur van het onderzoek en conservator bij het ROM, verwoordt het zo: “Mosura laat zien hoe bizar divers de eerste geleedpotigen al waren. Zelfs een half miljard jaar terug pasten deze dieren zich aan op manieren waar je u tegen zegt.”
Segmenten en kieuwen: een oud ontwerp in een modern jasje
Het meest fascinerend? Elk exemplaar van Mosura heeft 16 duidelijk afgetekende lichaamssegmenten, elk bekleed met kieuwplaten. Verrassend genoeg doet dit qua bouw denken aan onze ‘eigen’ Noordzeekust-bewoners — denk aan de Atlantische degenkrab of pissebedden — maar dan van een radicaler ontwerp.
Door de unieke conservering van het Burgess Shale zijn niet alleen de buitenkant, maar ook delen van Mosura’s binnenkant zichtbaar gebleven. Zo konden onderzoekers het spijsverteringsstelsel, zenuwbanen die rechtstreeks naar de ogen lopen én zelfs resten van de bloedsomloop in kaart brengen. hoe vaak lees je dat in een natuurhistorisch rapport?
Waarom Mosura fentoni een evolutionaire puzzel oplost
Volgens Joe Moysiuk, hoofdonderzoeker van het Manitoba Museum, werpt deze vondst licht op oude paleontologische discussies: “Goed bewaarde fossielen als deze laten duidelijk zien hoe vroeg in de evolutie sommige cruciale systemen al ontstonden. Onze resultaten bevestigen nu dat het type bloedsomloop dat we in moderne geleedpotigen tegenkomen, al stamde uit het Cambrium.”
- Praktisch weetje: Burgess Shale is voor velen bekend terrein — Nederlandse biologen doen hier regelmatig veldwerk, en je treft in het Canadees Nationaal Park Yoho zelfs een ‘Mosura trail’ aan.
En nu?
De ontdekking van Mosura fentoni voegt een speelse, maar vooral verrassend complexe puzzelstuk toe aan het verhaal van het leven op aarde. Het onderstreept dat evolutie — zelfs in de tijd van het Cambrium — vol was van bizarre experimenten. Wie weet welke andere mysteries er nog onder het Canadese gesteente verborgen liggen?