Veel mensen verwarren deze vreemde verschijning geregeld met een axolotl. Toch vindt u deze mysterieuze amfibie uitsluitend in de grotten van Europa. Met zijn bleekroze huid, slangachtige lichaam en externe kieuwen hoort hij tot de oudste en meest unieke dieren in ons continent.
en dan te bedenken — hij is één van de weinigen die zich echt aanpassen aan een ondergrondse, duistere wereld.
Toch staat het voortbestaan van deze soort op het spel. Watervervuiling en verlies van natuurlijke leefomgeving zetten enorme druk op zijn populaties. Want stel u voor: deze dier leeft in volledige duisternis, heeft unieke zintuigen ontwikkeld en kan jarenlang niets eten — allemaal om te overleven waar anderen zouden falen.
Waarom is de olm zo belangrijk? Dit dier is namelijk de enige Europese gewervelde die zich compleet heeft aangepast aan het leven ondergronds. Benieuwd over wie we het hebben?
De olm: een zeldzame Europese amfibie
Olm, in het Latijn bekend als Proteus anguinus, is de enige Europese gewervelde die uitsluitend en volledig ondergronds leeft. Hij leeft in pikzwarte grotten, waar hij in het donker ongekende zintuigen heeft ontwikkeld. Zien lukt hem niet — de olm is blind — maar zijn reuk en gehoor zijn uitzonderlijk scherp. Wetenschappers vermoeden zelfs dat hij mogelijk aardmagnetische velden kan waarnemen.
Met zijn slanke, slangachtige lijf — zo’n 25 tot 30 centimeter lang —, kleine pootjes en externe kieuwen om onder water te ademen, oogt de olm zelfs wat buitenaards.
Wat extra bijzonder is: de olm is neotenisch — dat betekent dat hij zijn hele leven het uiterlijk van zijn jeugd behoudt. Hij kent geen complete gedaanteverwisseling zoals andere amfibieën. Volgens Bioenciclopedia kan hij tot wel 100 jaar oud worden (!), al is de gemiddelde leeftijd rond de 68 jaar. in dierentuinen zijn er zelfs exemplaren gedocumenteerd die ouder zijn geworden.
Waar leeft de olm? Zijn unieke habitat
De olm — u kent ‘m misschien ook als de grottenpaling — leeft voornamelijk in delen van Slovenië en Kroatië, maar is ooit ook waargenomen in het noorden van Italië, Bosnië en Montenegro.
Zijn leefgebied? Ondergrondse zoetwatergrotten met koel, helder water. En eten is vaak schaars: om te overleven heeft deze soort een absurd zuinige stofwisseling ontwikkeld. De olm kan tot 10 jaar zonder voedsel — dat zouden wij niet nadoen.
Waarom is de olm bedreigd?
Hoewel de olm miljoenen jaren lang catastrofes wist te doorstaan, zorgen wij mensen nu voor de grootste gevaren. De Proteus staat op de Rode Lijst als “kwetsbaar”.
Vooral vervuiling van grondwater — door mest, pesticiden, afval en industrie — bedreigt deze soort steeds meer. Ook ongecontroleerd grottenbezoek, ontbossing, en sommige waterkrachtprojecten die het ecosysteem verstoren hebben impact. In Kočevje, Slovenië, zijn bijvoorbeeld lokale populaties compleet verdwenen door aantasting van hun leefomgeving. triest, maar waar.
Beschermingsmaatregelen: wat gebeurt er al?
Gelukkig wordt er gewerkt aan het behoud van de olm. Eén van de belangrijkste initiatieven is het ondergronds laboratorium van Moulis in Frankrijk: daar leeft een kolonie van meer dan 400 olmen, in een nagebootst natuurlijk grottenmilieu.
In dit centrum kunnen onderzoekers de dieren bestuderen zonder wilde populaties te verstoren. Dit geeft ons hoop — niet alleen voor de soort zelf, maar ook als voorbeeld voor de bescherming van andere unieke grotdieren.
De olm is niet alleen een zeldzaamheid — hij is ook een herinnering aan het grote belang van het behoud van ondergrondse ecosystemen. Door zijn habitat te beschermen, behouden we óók de kwaliteit van het drinkwater voor miljoenen Nederlanders. iets om bij stil te staan, zelfs als u nooit in een Sloveense grot zult afdalen.