Een reis naar het verborgen water onder onze voeten
Weet u nog hoe Jules Verne ons meenam op een ‘Reis naar het middelpunt der aarde’? Zijn hoofdpersonen stuitten daar op een gigantische ondergrondse zee. Het klinkt als puur sciencefiction, maar anno 2025 weten we: hij zat verbazingwekkend dichtbij de waarheid. diep onder het aardoppervlak zit echt veel méér water dan in al onze zeeën bij elkaar. Alleen — u kunt er niet in zwemmen, want het is totaal geen vloeistof.
Water in de aardmantel: een wetenschappelijk mysterie ontrafeld
decennia lang vroegen geologen zich af: waarom is onze planeet bedekt met zoveel water? Eén gewaagde theorie was het bestaan van een ‘diepe waterkringloop’: een systeem dat water dieper in de aarde opslaat en langzaam weer aan de oppervlakte brengt. Vooral bij aardbevingen hoorde men dat er onder onze voeten meer speelde dan we dachten.
- In 2014 leverden de geofysicus Steve Jacobsen en seismoloog Brandon Schmandt eindelijk het bewijs.
- Met de Amerikaanse USArray — een netwerk van ruim 2000 seismometers — luisterden zij naar echo’s van aardbevingen.
- Op 660 kilometer diepte ontdekten ze iets wat zelfs ervaren wetenschappers even stil maakte.
Ringwoodiet: de blauwe water-spons van onze planeet
Wat vonden ze precies? Door het ‘horen’ van aardbevingen bleek dat er enorme zakken magma zitten op een diepte waar dat eigenlijk niet hoort. De verklaring? Een verschijnsel genaamd ‘dehydratie-fusie’.
Hier speelt het mineraal ringwoodiet de hoofdrol. deze felblauwe kristallen werken als een soort spons — ze nemen water op. Niet als vloeistof of ijs, maar als extra moleculen in hun kristalstructuur. En dat gebeurt bij temperaturen van boven de 1100°C en een druk waar de gemiddelde Nederlandse fietspomp van zou ontploffen.
Waarom de diepe aarde “ademt”
Als ringwoodiet, verzadigd met water, door tektonische krachten dieper het binnenste van de aarde in wordt gedrukt, ontstaat er zóveel druk dat het mineraal het water niet meer kan vasthouden. Het ‘uitknijpen’ van deze spons laat H₂O vrijkomen — wat ervoor zorgt dat gesteente smelt en er lokaal magma ontstaat. Dat is precies wat het team van Jacobsen en Schmandt in kaart bracht.
Hoeveel water zit daar nou werkelijk? De rekensom is indrukwekkend: als slechts 1% van het gesteente in deze zogenaamde overgangszone uit water zou bestaan, dan is dat volume bijna drie keer alles wat er in onze oceanen samen zit. Ja, echt.
Een doorslaggevend bewijs — dankzij een diamant uit Botswana
De bevindingen uit 2014 waren overtuigend, maar een direct tastbaar bewijs — fysiek materiaal — ontbrak nog. Dat kwam er in 2022: een team rond gemmoloog Tingting Gu vond in Botswana een diamant die onder bizarre druk en hitte was gevormd.
In deze diamant werden kleine insluitsels van ringwoodiet gevonden, samen met mineralen als ferroperiklaas en, heel belangrijk, gehydrateerde mineralen die alleen ontstaan bij aanwezigheid van water. Diamanten zijn blijkbaar perfecte tijdcapsules: als een soort ecostadion nemen ze tijdens hun reis naar de oppervlakte van alles mee uit diep in de aarde.
Water-cyclus: van tektonisch dieptepunt tot vulkanische uitbarsting
Die diamant bewees: ringwoodiet deep in de aarde bevat écht water. Maar de aanwezigheid van meerdere gehydrateerde mineralen toonde aan dat het geen klein, toevallig plasje was — maar een gigantisch verborgen waterreservoir.
hoe werkt dat? Terwijl aardplaten onderduiken (subductie) duwt het water van de oppervlakte dieper het binnenste in. Daar blijft het in mineralen zoals ringwoodiet ‘opgeslagen’, tot het na eeuwen via vulkanische activiteit weer naar boven komt. Deze diepe waterkringloop kijkt dus niet alleen naar vulkanen en aardbevingen — ze vertelt ook waar al dat water blijft dat onze planeet opslurpt. Wie Verne las, hoefde dat niet eens te raden.
Wist u dit?
- De ringwoodiet die in Botswana werd gevonden heeft een felblauwe kleur; deze mineralen zijn zeldzaam op het aardoppervlak.
- In Nederland is het begrip “diepwatercyclus” nu standaard in aardrijkskundelessen opgenomen (Serieus — mijn neefje schrok er vorig jaar van op school).
- Het gevonden water zit dus niet als een zee, maar als moleculen in vast gesteente — bizar, toch?
Conclusie: een nieuwe blik op het binnenste van onze planeet
Dus, als u ooit aan de kust staat en denkt dat de Noordzee groots is — bedenk dan dat diep onder Flevoland nog véél meer water schuil gaat. Weliswaar niet als een vakantieoord, maar als onzichtbare bron voor aardse processen. Soms bleek Jules Verne visionairer dan men dacht.