Wat is een massa-extinctie en waarom zou het u moeten interesseren?
Een massa-extinctie is een relatief korte periode in de aardgeschiedenis waarin opmerkelijk veel soorten – minstens 10%, soms zelfs meer dan de helft van alle levensvormen – volledig uitsterven. U leest het goed: compleet verdwenen, zonder nakomelingen. dit soort abrupte veranderingen komt zelden voor, waardoor paleontologen ze gebruiken om hoofdstukken te markeren in de evolutie van het leven op aarde.
Tot nu toe zijn er vijf zulke massa-extincties geweest. De laatste, zo’n 65,5 miljoen jaar geleden, zette definitief een punt achter het tijdperk van de dinosauriërs. Maar uit een groeiende berg wetenschappelijk bewijsmateriaal blijkt: we bevinden ons inmiddels op het randje van nummer zes.
Het Antropoceen – leven in het tijdperk van de mens
De invloed van de mens op het leven op aarde is ongekend. De Nederlandse Nobelprijswinnaar Paul J. Crutzen introduceerde daarom in 2000 de term Antropoceen. hiermee doelt hij op een nieuw geologisch tijdperk waarin menselijke activiteit allesbepalend wordt voor het klimaat, biodiversiteit en zelfs de toekomst van andere soorten.
Of het Antropoceen nu echt een volwaardige geologische periode is – daar zijn wetenschappers het nog niet over eens. feit blijft dat we balanceren op de grens van twee grote crises: klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit, beide voornamelijk veroorzaakt door mensen. En volgens recente studies hebben we nog maximaal twintig jaar de tijd om het tij te keren.
We zagen aan de tak waar we zelf op zitten
De biologen Gerardo Ceballos (Universidad Nacional Autónoma de México) en Paul Ehrlich (Stanford University) onderzochten de status van ruim 34.000 uitgestorven of bedreigde soorten gewervelde dieren tussen het jaar 1500 en 2022. Wat bleek? Door menselijk handelen zijn in deze vijf eeuwen 73 volledige geslachten, 10 families en 2 ordes van vertebraten verdwenen. dat is 35 keer sneller dan de natuurlijke uitstervingsgraad van het miljoen jaar daarvoor.
Zij stellen keihard: “Dit is de zesde massa-extinctie. In tegenstelling tot de vorige keren, nu door de explosieve groei van één soort: Homo sapiens.” Waarom is dat alarmerender dan eerdere gebeurtenissen? Omdat complete ‘takken’ van de levensboom – families en geslachten met unieke functies – verdwijnen. Dat verstoort het ecologische evenwicht op een schaal die we nog niet kennen. En: het heeft gevolgen voor het voortbestaan van de mens zelf.
Doemscenario of kans op verandering?
Volgens de onderzoekers zouden de verloren gegane geslachten zonder menselijke impact pas over 18.000 jaar zijn uitgestorven. vogels zijn daarbij het zwaarst getroffen, gevolgd door zoogdieren, amfibieën en reptielen.
Kijken we vooruit, dan voorspellen Ceballos en Ehrlich juist een versnelling in het aantal uitstervingen – vooral door factoren als vernietiging van leefgebieden, illegale handel en klimaatverandering. Wordt er niks gedaan – en verdwijnen alle nu bedreigde geslachten voor 2100 – dan stijgt het uitstervingstempo naar schatting 354 keer het natuurlijke tempo, bij zoogdieren zelfs 511 keer zo snel. soorten die normaal pas over 106.000 tot 153.000 jaar zouden verdwijnen, zijn dan binnen slechts drie eeuwen weg.
We hebben verantwoordelijkheid — en nog een beetje tijd
Zoals Sir David Attenborough ooit treffend zei: “Geen enkele andere soort heeft ooit zo’n absolute controle gehad over alles wat leeft – maar daarmee rust er een grote verantwoordelijkheid op onze schouders”. Het goede nieuws? Er is nog ruimte om te handelen, de biodiversiteit te beschermen en de negatieve trend zelfs sneller te keren dan gedacht.
Laten we eerlijk zijn: elke stap vandaag beslist over het leven van morgen – voor uzelf, uw (klein)kinderen, én alle andere soorten waarmee we Nederland delen. Het is geen verre ver-van-mijn-bed-show, maar een realiteit die om onze betrokkenheid vraagt. De keuze is aan ons: blijven we aan de zijlijn staan, of werken we samen aan een veerkrachtige, groene toekomst?
- Tip: Wilt u zelf bijdragen? Pak het lokaal aan: steun Nederlandse initiatieven zoals Natuurmonumenten, plant een boom in de buurt, of stem bewust bij verkiezingen met het klimaat in het achterhoofd.
- Weetje: In 2025 telt Nederland meer diersoorten op de Rode Lijst dan ooit tevoren – een trend die we samen kunnen stoppen.