De aantrekkingskracht en het mysterie rond historische scholen zijn weer helemaal actueel, dankzij een recente vondst die zelfs doorgewinterde archeologen in Nederland even liet fronsen. In de Valentín Gómez Farías basisschool — gelegen in het hart van Zacatecas — zijn de stoffelijke resten van acht kinderen en één volwassene opgegraven. Precies dát waarover eeuwenoude mythen en sterke verhalen tijdens regenachtige middagen op het schoolplein gaan.
Wat nu een school is, huisvestte ooit een klooster én een ziekenhuis. Dat zal je niet verbazen als je bedenkt hoeveel oude gebouwen in Nederland — denk aan die in Delft of Maastricht — meerdere levens hebben gekend. Maar zo’n spectaculaire vondst onder een basisschoolvloer is zelfs voor ervaren archeologen geen alledaags nieuws.
De opgravingen waren een samenwerking tussen verschillende Mexicaanse instituten, onder toezicht van het Instituto Nacional de Antropología e Historia (INAH). Het hele project werd minutieus begeleid — netjes zoals het hoort als geschiedenis letterlijk onder je voeten ligt.
Opgepakte skeletten tussen kloostermuren en ziekenhuisgeschiedenis
Volgens het INAH dateert het gebouw uit 1612. Oorspronkelijk was het een klooster en later een ziekenhuis van de Orde van San Juan de Dios. Al generaties lang gaan er in Mexico geruchten dat veel scholen op oude begraafplaatsen zijn gebouwd. Deze vondst maakt zo’n ‘urban legend’ ineens tastbaar — sciencefiction werd harde realiteit.
De ontdekking kwam aan het licht tijdens renovatiewerkzaamheden aan de Valentín Gómez Farías-school. De ingrijpende reconstructie leidde tot een bijzonder archeologisch dossier dat vast niet snel uit de lokale kranten verdwijnt.
- Resten van acht kinderen en één volwassen persoon, vermoedelijk uit de 19e eeuw
- Een bijna gaaf houten doodskistje, versierd met blauwe ruitpatronen, waarin het skelet van een kind gewikkeld in een bruin lijkkleed lag
- Vier extra kinderskeletten, samen met resten van een volwassene (compleet dijbeen en hielbeen) — bovenop de kist geplaatst
- Drie ‘dodenpakketjes’ (gebundelde kinderbotjes) onder het kistje
- Een munt uit 1862, die helpt bij het dateren van het graf
- Een fragment papier in een onbekende taal
- Knoopjes, textielrestjes, keramiek en metalen gebruiksvoorwerpen
- De meeste resten verkeren in matige staat, behalve het skelet in de kist — dat is opvallend goed geconserveerd
- Een stenen boog met een Mercedariaans wapenschild in barokstijl, gelinkt aan de laatste stichting van de orde in Nieuw-Spanje
Alle vondsten naar het Guadalupe Museum
Het INAH maakte bekend dat de opgegraven skeletten en objecten tijdelijk ondergebracht worden in het Guadalupe Museum. De opgraving stond onder leiding van archeologe Baudelina Lydia García Uranga en fysisch antropologe Lilian Ivette García May. Restauratoren Josué Israel Moreno Fraga en Miriam Jazmín Pineda Bravo voegden zich later bij het team — completeness first, zou je kunnen zeggen.
Korte duik in rituelen en legenden: waarom deze ontdekking zoveel vragen oproept
Wat maakt deze vondst zo bijzonder? Volgens fysisch antropologe Lilian Ivette García Maya wijst de positie van de kist — met de voeten naar het zuidoosten — erop dat geen klassiek katholiek ritueel gevolgd kon worden. “Blijkbaar was er een reden om van de traditie af te wijken”, merkte ze op. Dit roept nieuwe vragen op, zoals: was er sprake van epidemieën, tijdsdruk of veranderende rituelen?
Daarnaast benadrukt García Maya dat met elk nieuw onderzoek oude verhalen voorzichtig dichter naar de waarheid schuiven. Het zijn immers dit soort archeologische puzzelstukjes die laten zien hoe oud-Zacatecas — en in bredere zin ook Europa — steeds weer lagen van zijn geschiedenis prijsgeeft.
Archeologe Baudelina Lydia García Uranga vult aan dat de precieze datering van de stoffelijke resten nog volgt, maar het contextuele bewijs — zoals de munt — wijst vrijwel zeker naar de 19e eeuw. Pas na voltooid laboratoriumonderzoek weten we zeker uit welk decennium de botten precies komen.
Waarom deze vondst ook voor Nederland relevant is
Misschien vraag je je af: wat hebben oude Mexicaanse scholen met ons te maken? Best veel, als je kijkt naar vergelijkbare legendes rondom oude kloosters in het zuiden van Nederland. Vondsten als deze herinneren ons eraan dat onder vertrouwde plekken vaak vergeten verhalen schuilen. Soms, één schop in de grond — en je wereldbeeld kantelt.