Een onderzoek van de Universiteit van Kaapstad heeft het archeologische landschap op z’n kop gezet — letterlijk. Bij het beroemde rotsachtige Oakhurst-shelter zijn sporen blootgelegd van een mysterieuze beschaving die meer dan 10.000 jaar onafgebroken op Zuid-Afrikaanse bodem leefde. Voor iedereen die dacht dat de steentijd saai is: think again.
Wat hebben Zuid-Afrikaanse archeologen gevonden bij Oakhurst?
De oudste menselijke aanwezigheid in Oakhurst wordt nu geschat op 12.000 jaar geleden. Tijdens een onderzoek (dat begon in 2017 en wel wat weg heeft van een Netflix-serie vol cliffhangers) hebben onderzoekers DNA uit dertien menselijke resten onderzocht. Die resten zaten verstopt in wat nu een van de belangrijkste sites van Zuid-Afrika is voor de studie van oude culturen.
Het onderzoek, geleid door professor Victoria Gibbons (Universiteit van Kaapstad), bracht grote overeenkomsten aan het licht tussen het genetische materiaal van deze prehistorische Zuid-Afrikanen — en dat van de huidige San– en Khoekhoe-volkeren. Maar let op: identiek zijn ze niet. Er zijn subtiele verschillen die duiden op duizenden jaren evolutie onder lokale omstandigheden.
Uniek genetisch isolement: bijna geen immigratie in 10.000 jaar
Het meest opvallende aan deze vondsten? Tussen 10.000 en 1.300 jaar geleden was de regio rond Oakhurst opvallend geïsoleerd. Waar mensengroepen in Europa, Azië en zelfs het noorden van Afrika te maken kregen met diverse migratiegolven en genetische menging, bleef deze Zuid-Afrikaanse groep genetisch verrassend ‘puur’. Geen import van nieuwe mensen, geen grote menging — alleen lokale ontwikkeling. Dat staat haaks op bijna alle andere grote menselijke nederzettingen uit diezelfde tijd.
Hoe onderzoek je een oud genoom? Zo werkte het
De genoomanalyse betrof dertien individuen: twee daarvan waren tussen de 9000 en 10.000 jaar oud, vier tussen 5.000 en 6.000, vijf tussen 4.000 en 5.000 en de jongste resten dateren van 1.000 tot 1.500 jaar geleden. Vijf vrouwen en acht mannen werden geïdentificeerd — een mix die voldoende aanwijzingen opleverde voor een gedetailleerde reconstructie van familiebanden, migraties (of liever: het uitblijven daarvan) en ontwikkeling in de regio.
De ouderdomsbepaling werd gedaan via radiokoolstof-datering van bot- en tandcollageen. Even kort door de bocht: koolstof-14 breekt met een vast tempo af en door de resthoeveelheid te meten in een sample, schatten wetenschappers vrij trefzeker de ouderdom. Zo komt de ‘ouderdom’ van Oakhurst niet uit de lucht vallen.
Wat betekenen deze genetische vondsten voor ons begrip van de Zuid-Afrikaanse geschiedenis?
De ontdekking herschrijft het verhaal van Zuid-Afrika. In plaats van een regio die, net als de meeste plekken in de wereld, constant nieuwe mensen zag komen en gaan, blijkt er een eeuwenlange stabiliteit te zijn geweest. Geen grote migratiegolven. Dat de genetische lijn meer dan 10 millennia overeind bleef, is opvallend: haast elk vergelijkbaar prehistorisch volk in Europa of Azië werd beïnvloed door nieuwe groepen.
Waarom is dat relevant voor ons vandaag? Omdat het bewijst dat lokale omstandigheden — het ecosysteem rond Oakhurst bijvoorbeeld — zo’n unieke genetische continuïteit mogelijk maakten. het zegt iets over de veerkracht en het aanpassingsvermogen van mensen, maar ook over de rol van cultuur bij overleven in een veeleisende wereld.
Levensstijl en overleving: unieke strategieën uit het verleden
Als kers op de taart geven de vondsten nieuwe inzichten in de eetcultuur, gereedschapsontwikkeling en overlevingstechnieken van deze oude Zuid-Afrikaanse samenleving. Van vuursteen tot planten die nu alleen nog in lokale boetieks als Dille & Kamille verkocht worden — alles wijst op een enorme vindingrijkheid en aanpassingsvermogen.
Voor toekomstige onderzoeken is dit goud waard: misschien zijn er parallellen te trekken met Nederlandse veenvondsten uit Drenthe of de hunebedden van Havelte. De stap naar lokale Zuid-Afrikaanse innovaties en overleving past bovendien perfect bij de trends van 2025: denken in diversiteit, adaptatie en trots zijn op je roots (of die nu uit Groningen of Table Mountain komen).
Wat betekent dit concreet?
- De samenleving rond Oakhurst is een van de oudste, genetisch meest stabiele menselijke groepen op aarde
- Hun erfgoed vertelt een verhaal van aanpassing zonder grootschalige immigratie — uniek in de wereld
- Nieuwe kennis over deze beschaving kan mogelijk verklaren hoe mensen zich aanpassen én overleven in uitdagende natuurlijke omstandigheden
- Het vakgebied van archeogenetica krijgt in 2025 een stevig Zuid-Afrikaans tintje. Een boeiende ontwikkeling voor iedereen met een hart voor geschiedenis — van Leiden tot Zwolle
Wie weet worden de volgende grote ontdekkingen wel gedaan in de duinen bij Katwijk — of gewoon tijdens een wandeling over het strand. Eén keer niet goed opletten en je mist een stukje vergeten verleden.