In het hart van de Sierra Madre Oriental heeft een onverwachte ontdekking begin 2025 voor een ware sensatie gezorgd onder archeologen en liefhebbers van Meso-Amerikaans erfgoed. Het leek eerst haast te mooi om waar te zijn: een nagenoeg intact ritueel depot in de ontoegankelijke Tlayócoc-grot, vermoedelijk toebehorend aan de vrijwel vergeten Tlacotepehua-cultuur. Dankzij het grondige onderzoek van het Instituto Nacional de Antropología e Historia (INAH) biedt deze vondst nu unieke inzichten in de gebruiken, symboliek en het dagelijks leven van een volk waar we tot voor kort nauwelijks iets van wisten.
Toeval en doorzettingsvermogen diep onder de grond
De Tlayócoc-grot – ‘grot van de dassen’, volgens het Nahuatl – is niet zomaar te bereiken. In november 2023 waagden de Russische speleoloog Yekaterina Kátiya Pavlova en de lokale gids Adrián Beltrán Dimas zich, tussen steile bergwanden en klotsende bergstroompjes, dieper dan ooit in het grottenstelsel bij Carrizal de Bravo (Guerrero). Hun nieuwsgierigheid werd beloond: na een duik dwars door een nauwe, ondergelopen doorgang vonden zij een tot dan toe onbekende kamer. Daar bleven minstens 500 jaar onaangeroerde archeologische objecten verstopt – alsof de tijd er stil had gestaan.
Het meest opvallende? De geborgen objecten lagen middenin de grot en niet aan de (al risicovolle) entree. Ze lagen dermate afgelegen dat toedoen van dieren of toevallige voorbijgangers uitgesloten leek. Voor de onderzoekers meteen een aanwijzing: dit was met opzet verstopt, vermoedelijk voor een ceremonie of als offergave.
Het depot: zeldzame sieraden en mysterieuze stenen schijven
Het INAH-team telde uiteindelijk 14 precolumbiaanse objecten. Waaronder drie armbanden van zeeschelp, een fragment ervan, een grote slakkenhuisschelp, een verkoold stuk hout en acht stenen schijven – twee gave, zes gebroken. De armbanden waren vervaardigd uit Triplofusus giganteus, een soort reuzenzeeslak, en zijn gegraveerd met opmerkelijke zigzagpatronen, cirkels en scherp zijaanzicht van gezichten. De stenen schijven, een beetje als pyrietspiegels, meten gemiddeld zo’n 9,5 cm doorsnee en hebben kleine boorgaatjes.
enkele stukken zouden haast als ‘oud afval’ kunnen worden bestempeld, maar de uitgekiende ordening en intacte ligging vertellen een ander verhaal. Interessant detail: het donkere en stabiele grotklimaat zorgde voor een uitzonderlijk goede staat van de organische materialen. Een droom voor elke archeoloog.
Een tijdscapsule zonder inbreuken
Het meest bijzondere: het depot is volkomen onaangeroerd sinds de oorspronkelijke plaatsing. Geen sporen van roof, geen graven door dieren, geen waterschade – al bijna 500 jaar bleef alles netjes op zijn plek. Een echte tijdscapsule, uniek in zijn soort, waarmee onderzoekers straks niet alleen kunnen dateren maar ook sociale en religieuze structuren kunnen ontrafelen.
Analyses van het keramiek en de gravures plaatsen het depot in het laatpostklassieke tijdvak (950-1521 n.Chr.). Het sluit precies aan op de relatief onbekende Tlacotepehua, een inmiddels verdwenen cultuur. Bewoners in Puebla en Veracruz spreken hun taal nog mondjesmaat, maar hun materiële erfgoed was tot voor kort amper gedocumenteerd.
Wie waren de Tlacotepehua? Een cultuur bij de rand van de kaart
De Tlacotepehua zijn een vergeten groep in het zuidoosten van Mexico, onderdeel van de grote Totonaca-Tepehua taalfamilie. Nog geen duizend mensen spreken hun taal. Misschien dat hun onbekendheid te maken heeft met het lastige berglandschap waarin ze leefden: moeilijk toegankelijk, weinig opgravingen, amper schriftelijke bronnen.
Juist daarom is deze vondst zo baanbrekend: voor het eerst duikt direct tastbaar bewijs op van een cultureel complex van deze mysterieuze groep. Elk schijfje steen, elke gravure vertelt nu een nieuw verhaal over oude gebruiken en riten, waar eeuwenlang niemands oog op viel.
Symboliek en magische diepte: wat betekent het depot?
Ondergronds als toegang tot het dodenrijk?
De vondst van deze objecten diep in een natuurlijke grot doet sterk denken aan het Meso-Amerikaanse idee van het ‘onderwereld-portaal’. In tal van oorspronkelijke Mexicaanse culturen staan grotten bekend als doorgangen naar het rijk van de doden — plekken van goden, voorouders, soms het onbekende.
In Tlayócoc vond het onderzoeksteam twee armbanden op stalagmieten geplaatst. De stalagmieten lijken zelfs door mensenhanden aangepast om ze bolvormiger te maken. Mogelijk waren het kleine altaartjes voor vruchtbaarheids- of scheppingsrituelen.
Venus en de spiralen van het leven
De symbolen op de armbanden — zigzaglijnen, cirkelvormige patronen en gezichtssilhouetten — hebben waarschijnlijk diepe religieuze en astronomische betekenissen. Volgens de analisten van het INAH verwijzen sommige motieven naar het water, de heuvels en zelfs planeet Venus. Venus was in het Meso-Amerikaanse wereldbeeld belangrijk voor landbouw, tijdrekenkundige cycli en de symboliek van dood en wedergeboorte. De verbinding met het ondergrondse via de grot versterkt deze theorie.
Toekomstig onderzoek en lokaal draagvlak
De ontdekking heeft inmiddels in de regio en bij Mexicaanse wetenschappers veel losgemaakt. Na melding hebben de lokale gemeenschapsraad van Carrizal de Bravo en ejido-bestuurders de locatie direct beschermd. De komende maanden staan in het teken van educatiecampagnes, behoud van het biocultureel erfgoed en verdere conserverings-onderzoeken door het INAH-team.
Meer dan een vondst: een stem voor vergeten rituelen
Deze opgraving is uitgegroeid tot een van de belangrijkste Mexicaanse archeologische vondsten van het decennium. Het is niet alleen het depot zelf dat indruk maakt, maar het draagvlak dat hiermee ontstaat voor een cultuur die eeuwenlang buiten beeld bleef.
Het herinnert ons eraan dat niet alleen beroemde Meso-Amerikaanse beschavingen zoals Azteken en Maya’s een rijkdom aan rituelen en kennis hadden — juist kleine, nauwelijks onderzochte groepen als de Tlacotepehua voegen nu essentiële puzzelstukjes toe. De puzzel van Mexico’s verre verleden is met deze vondst weer een stukje completer.