De Iguaçu-watervallen staan al jaren bekend als hét visitekaartje voor avontuurlijke reizigers uit heel de wereld. Maar wie had ooit gedacht dat deze plek nota bene onder het dichte bladerdak van het Atlantisch Regenwoud een tot nu toe onbekende voor-Columbiaanse beschaving verborgen hield? Dankzij recente opgravingen in het Braziliaans-Argentijnse grensgebied weten we nu: er leefden mensen aan de oevers van de Iguaçu, duizenden jaren voordat Columbus Amerika op de kaart zette.
Eduardo Apolinaire — archeoloog en antropoloog verbonden aan CONICET en de Universiteit van La Plata — leidt het onderzoeksteam sinds 2019. Zijn team concentreert zich vooral rondom de rivierbeddingen en oude junglepadjes, plekken waar je haast per ongeluk een archeologische vondst kunt doen wanneer je, bijvoorbeeld, gewoon even een pauze wilt houden tijdens een wandeling door het grootse Nationaal Park.
Hoe werd deze oude beschaving bij Iguaçu ontdekt?
De expeditie begon met ogenschijnlijk simpele observaties: rivieroevers waar de structuur van de aarde laag voor laag zichtbaar werd gesleten door het water. Op sommige plekken – gek genoeg recht onder een paar stekelige struiken – vonden ze een dikke laag met as- en houtskoolresten. Alles wees erop dat hier ooit vuur werd gemaakt, wat altijd een indicatie is van menselijke activiteit.
Met koolstof-14-dateringen konden onderzoekers een nauwkeurige leeftijd aan het gevonden houtskool geven. De oudste sporen kwamen uit een periode van wel 6.000 jaar geleden. Ander materiaal — denk aan gebruiksvoorwerpen of restanten van hutten — stammen uit verrassend diverse periodes: van ‘slechts’ 500 jaar tot maar liefst vier millennia terug. Deze tijdlijn schuift het begin van de menselijke bewoning rond de Iguaçu-watervallen ver voor het tijdperk van de Europese “ontdekkingen”.
Wat hebben archeologen gevonden?
Bij de opgravingen ontdekten Apolinaire en zijn team een reeks scherpe stenen werktuigen — waarschijnlijk gebruikte men deze als messen, schrabbers en pijlpunten. Tussen de vondsten zaten ook verkoolde dierenbotten, wat suggereert dat men hier jaagde op lokaal wild (zoals kleine herten, gordeldieren en tapirs, nog altijd typisch voor het gebied).
Wat het onderzoek extra interessant maakt voor Nederlanders: de vondsten herinneren aan onze eigen wadden en steentijdlocaties, maar dan midden in de subtropische jungle van Zuid-Amerika. Naast stenen werktuigen en resten van kampvuren zijn er sporen van guaraní-volkeren van rond 2.000 jaar geleden — zij jaagden en visten niet alleen, maar verbouwden ook knolgewassen, maakten keramiek en leefden in kleine dorpen.
Waarom is deze ontdekking belangrijk?
- Het herschrijft de geschiedenis: De Iguaçu-regio blijkt al duizenden jaren bewoond — veel langer dan tot nu toe gedacht.
- Het laat zien hoe veerkrachtig mensen kunnen zijn: Zich vestigen, jagen en planten verbouwen in een dicht en vochtig bos vereist slimme aanpassingen — zowat zoals wij dat ooit deden in de duinen rond Texel of in het veen van Groningen.
- Cultureel erfgoed krijgt een nieuwe laag: Voor lokale communities — met name in Misiones en Paraná — zijn de sporen van hun verre voorouders veel meer dan stenen of botten: ze horen bij hun verhaal en identiteit.
Tips voor reizigers: ontdek het verleden van Iguaçu zelf
- Bezoek het Museum van het Nationaal Park Iguaçu — hier zijn enkele vondsten inmiddels te bewonderen (tip: reserveer online om rijen te vermijden).
- Doe een begeleide hike met een lokale gids uit Foz do Iguaçu of Puerto Iguazú. Veel gidsen kennen net die geheime paadjes langs archeologische sites — vaak weet je pas na afloop dat je óp geschiedenis liep.
- Verdiep je in de Guaraní-cultuur: lokale ambachtsmarkten bieden keramiek en houtsnijwerk, rechtstreeks geïnspireerd op het erfgoed dat nu wereldwijd aandacht krijgt.
Een onverwachte link met Nederland?
grappig feitje: sinds 2024 werkt er een klein team van de Radboud Universiteit samen met de Argentijnse archeologen. Hun specialiteit? Het herstellen van digitale sporen in verkoolde aardewerkscherven — voor de liefhebbers van hightech archeologie een absolute aanrader om in de gaten te houden.
Samenvatting: het verleden van Zuid-Amerika is rijker dan gedacht
De Iguaçu-watervallen zijn voortaan niet alleen een bucketlist-plek voor natuurliefhebbers, maar ook voor iedereen met belangstelling voor geschiedenis en cultuur. Onze kennis over Zuid-Amerika voor de komst van Columbus krijgt — letterlijk onder onze voeten — steeds meer kleur en detail. Stelt u zich voor hoeveel verhalen hier nog liggen te wachten op een nieuwe ontdekking!