In Luxor — de bakermat van talloze Egyptische raadsels — hebben Franse onderzoekers onlangs een vondst gedaan waar ik als liefhebber van geschiedenis nog steeds kippenvel van krijg. Tijdens een opgravingsmissie stuitte het team op een sarcofaag die tweemaal werd begraven, daterend uit het Middenrijk (rond de 21e tot 18e eeuw v.Chr.). Niet zomaar een vondst: dit werpt radicaal nieuw licht op hoe men in het oude Egypte omging met dodencultus en grafrituelen.
Wanneer werd deze bijzondere sarcofaag eigenlijk gevonden?
17 december 2024, op de allerlaatste dag van een twee maanden durende expeditie. Onder leiding van Frédéric Colin van het Institut d’Égyptologie van de Universiteit van Straatsburg groef het team — letterlijk — acht meter diep in lagen aarde die zich in drie millennia hadden opgehoopt. Het resultaat? Een uitzonderlijk goed bewaarde houten kist, netjes verborgen binnen een speciaal vervaardigde buitenkist.
Volgens Colin biedt de vondst niet alleen nieuwe feiten over hoe graven werden beheerd, maar ook over hoe men met mummies en begraafplaatsen omging wanneer de omgeving drastisch veranderde door bijvoorbeeld stadsontwikkeling. Het lijkt erop dat Egypte nooit echt stopt met verrassen.
Waarom werd deze sarcofaag twee keer begraven?
Dit zogenaamde herbegraven is geen toevalstreffer — het is een bedachte strategie. In historisch perspectief betekent het: de Nabije Oosterlingen beschermden niet alleen hun doden tegen onvoorziene gevaren (van overstromingen tot stadsuitbreiding), maar pasten hun rituelen aan om de lichamen en grafgiften zo goed mogelijk te bewaren. Het getuigt van een ontzagwekkende loyaliteit aan de voorouders. Zelden is een dubbel begraven sarcofaag bovendien zo gaaf aangetroffen.
Wat gebeurt er nú met deze sarcofaag?
Het graafwerk op de locatie van de sarcofaag is voorlopig nog niet afgerond. Het team, met medewerkers uit onder meer Rotterdam en Leiden, hervat haar werk opnieuw in oktober 2025. De plannen? De complete context in kaart brengen, de vondsten analyseren, en een 3D-reconstructie maken. Daarbij is niet alleen technologie onmisbaar, maar werken archeo-antropologen en digitaliseringsexperts samen om elke vondst tot op de millimeter vast te leggen — heerlijk precies werk, waar Nederland stiekem best trots op mag zijn.
Waarom waren sarcofagen zo belangrijk in het oude Egypte?
De sarcofaag was veel meer dan een simpele doodskist. Praktisch gezien beschermde deze het gemummificeerde lichaam, maar symbolisch was het een poort naar ‘het eeuwige leven’. Afhankelijk van status en rijkdom waren sarcofagen vervaardigd uit kalksteen, fraai beschilderd hout, of zelfs edelmetalen. Het exemplaar uit Luxor stamt uit een tijd waarin men de dodencultus naar een ongekend niveau tilde — denk aan ondergrondse grafkamers en verfijnde mumificatieprocedures.
| Kenmerk | Details |
|---|---|
| Vindplaats | Luxor, Egypte |
| Datum van vondst | 16 december 2024 |
| Leiding opgraving | Frédéric Colin, Universiteit van Straatsburg |
| Periode sarcofaag | Middenrijk (21e–18e eeuw v.Chr.) |
| Reden voor dubbelgraf | Bescherming tegen landschapsverandering en behoud van mummies |
| Conditie | Uitzonderlijk goed; op maat gemaakte houten buitenkist |
| Vervolgstappen | Opgraving vervolgen in oktober 2025, 3D-reconstructie van de grafkamer |
| Symbolische waarde | Fysieke én rituele bescherming voor het eeuwige leven van de overledene |
| Andere beroemde sarcofagen | Sarcofaag van Toetanchamon, andere exemplaren uit het Middenrijk |
Bekende Egyptische sarcofagen uitgelicht
- De sarcofaag van Toetanchamon, in 1922 ontdekt in de Vallei der Koningen, blijft met recht een multi-laags fenomeen: drie genestelde kisten en die iconische gouden dodenmasker. Het spreekt nog altijd tot de verbeelding van jong tot oud.
- Sarcofagen uit het Middenrijk zijn misschien minder beroemd, maar ze tonen eenzelfde oog voor detail: kleurrijk beschilderde houten panelen, menselijke trekken in het snijwerk — dit zijn echte kunstwerken. Leuk detail: zelfs kleine amuletten of persoonlijke bezittingen waren vaak mee begraven.
Waarom blijft deze vondst nú zo belangrijk?
Wat mij telkens weer fascineert — en wat deze vondst in Luxor opnieuw bevestigt — is hoe flexibel en innovatief de oude Egyptenaren waren als het ging om omgang met de dood. Ze pasten graven aan, reorganiseerden zelfs hele necropolen, zonder daarbij hun geloof en rituelen los te laten. Elke vondst zoals deze is dus meer dan een foefje uit het verleden; het biedt ons een venster op hoe mensen, 4000 jaar geleden, hun band met het leven én het hiernamaals vormgaven. Kleine misstap: wie weet wat we volgend jaar nog meer in de woestijnbodem van Egypte aantreffen.
Kleine tip voor wie Luxor bezoekt:
Combineer je fascinatie voor archeologie met een tussenstop bij het Nationaal Museum van Oudheden in Leiden — voor een prachtig overzicht van Egyptische kunst en Nederlandse opgavingen. Soms vind je de mooiste vondsten gewoon dicht bij huis.