Wist u dat de jeuk en irritatie na een muggenbeet vooral wordt veroorzaakt door de speeksel die het dier achterlaat? In dat speeksel zitten eiwitten en ontstekingsstoffen die onze huid flink kunnen plagen. Wat veel mensen niet weten: alleen vrouwelijke steekmuggen bijten. Zij hebben het bloed nodig om eieren te leggen — en dat gebeurt het liefst in stilstaand water, zoals die vergeten gieter of die oude emmer in de tuin.
Op het eerste gezicht lijken ze allemaal op elkaar, die zoemende insecten — toch zijn er verschillende soorten muggen en hun ‘lookalikes’. Maar eerlijk, dat irritante gezoem in de slaapkamer is altijd hetzelfde. je hoort ze nog voor je ze ziet, zeker rond middernacht als je eindelijk wilt slapen.
De verschillende typen (steek)muggen en hoe u ze uit elkaar houdt
- Steekmuggen (Culicidae): In tegenstelling tot wat velen denken, bestaat de ‘mug’ als soort niet — het is eigenlijk een verzamelnaam voor de hele familie Culicidae, waar ook onze Hollandse steekmug bij hoort. In Zuid-Amerika noemt men ze vaak ‘mosquitoes’, maar bij ons is de gewone steekmug het meest bekend. De larven leven altijd in stilstaand water — dus let op regentonnen, vijvers of een verstopte dakgoot. Naast die jeuk zijn deze muggen berucht als overbrengers van ziektes zoals malaria, dengue, Zika- of westnijlvirus. Gelukkig zijn de meeste soorten in Nederland minder gevaarlijk, maar die jeuk kennen we allemaal.
- Phlebotomine zandvliegjes (Psychodidae): Ze zijn kleiner dan gewone muggen, vaak met harige vleugeltjes. Door hun snelle, springerige vlucht zijn ze moeilijk te vangen. Ze bijten razendsnel (meestal meerdere keren achter elkaar, in een soort streepje op je huid). De eitjes worden afgezet in vochtige aarde of zelfs dierenmest. Vooral voor honden kunnen deze vliegjes gevaarlijk zijn — ze brengen leishmaniasis over, al is het risico voor mensen hier klein.
- Knijten (Simuliidae of ‘zwarte vliegen’): In het Engels noemt men ze blackflies — in Nederland vooral bekend vlak langs stromend water zoals de IJssel of de rivier de Maas. Hun beet kan pijnlijk zijn: de stofjes in hun speeksel veroorzaken soms felle reacties, van rode bulten tot flinke zwelling. De larven klampen zich vast aan stenen op de bodem van heldere rivieren. Ze verspreiden géén dengue of malaria, maar staan wereldwijd bekend als verspreider van rivierblindheid (vooral in Afrika). Gelukkig is het risico in Nederland beperkt.
- Ceratopogonidae (‘prikmuggen’ of ‘knutten’): Misschien kent u de term ‘knutten’ nog van vroeger op de camping aan het IJsselmeer. Deze kleine, gevlekte muggen kunnen in grote zwermen flink overlast geven. Sommige soorten zijn berucht in de landbouw — bij paarden en schapen veroorzaken ze ziekten als blauwtong. De larven kruipen graag rond in modderpoelen en drinkbakken van boerderijdieren.
Tips om steken en beten te voorkomen
- Verwijder stilstaand water uit uw tuin: een leeg blikje of bloempot vol regen kan al voldoende zijn.
- Slaap met een klamboe of plaats horren voor de ramen — zeker in warme zomers.
- Gebruik insectenspray met DEET als u in natuurgebieden wandelt.
- Draag lichte, bedekkende kleding in de schemering — dát is het moment dat muggen in Nederland het meest actief zijn.
- En, een Hollandse klassieker: ventileer uw slaapkamer goed, want muggen houden niet van harde wind.
Wist u dit?
De meeste muggen in Nederland hebben een favoriete “hangplek”: donkere hoekjes en vochtige plekken, zoals nabij het IJmeer of in de duinen van Schoorl. Fun fact: Amsterdam heeft jaarlijks zelfs een eigen “muggenradar” — handig als u plannen maakt voor een avondje barbecueën in het Vondelpark.
Tot slot
Of het nu een ‘gewone’ mug, een knut of een zwart vliegje is — hun beten zijn nooit leuk. maar met een beetje kennis en simpele maatregelen kunt u ze voor zijn. Sla deze tips op, deel ze met vrienden, of — mocht u echt afzien — probeer eens een citroengeranium op het balkon te zetten. Het werkt verrassend goed, zelfs bij ons op het redactiekantoor bij de Amstel 😉.