Er zijn van die kleine mysteries waar je als onderzoeker jaren over kunt dubben — en soms zijn het juist de tanden die antwoorden geven. Onlangs zijn er opvallende holtes ontdekt in het tandglazuur van de Paranthropus, een uitgestorven mensachtige die in Zuid-Afrika werd gevonden. jarenlang dacht men aan een ziekte of slechte gewoontes, maar nieuw onderzoek wijst nu naar iets heel anders: genetica.
Wat tanden onthullen over je afkomst
Volgens Ian Towle, onderzoeker aan de Monash University in Australië, zijn tanden een ware schatkamer voor biologische en evolutionaire informatie. Het soort holtes waar we het hier over hebben — netjes rond, oppervlakkig en vrij ondiep — blijken uniek te zijn voor bepaalde mensensoorten. In 2025 kijkt men daar heel anders tegenaan dan nog een paar jaar geleden. Want, zo stelt Towle: deze ‘UCS’ (Uniform Circular Superficial lesions) zijn geen sporen van ziekte, maar wellicht markeringen van een evolutionaire bloedlijn. Dat is handig voor het bepalen van wie tot welk takje van onze verre stamboom behoort.
Wat maakt deze holtes zo bijzonder?
- Ze zijn altijd hetzelfde van vorm: rond en oppervlakkig.
- Ze komen voor in het dikke glazuur van de achterste kiezen.
- We zien ze opvallend vaak terug bij fossielen uit Zuid-Afrika — zeker bij Paranthropus, soms bij de helft van alle gevonden individuen.
- Andere hominiden laten zelden vergelijkbare sporen zien. alleen een paar losse vondsten hier en daar.
Geen gevolg van voeding of omgeving
Normaal gesproken ontstaan afwijkingen in tandglazuur omdat iemand te weinig voedingsstoffen binnenkreeg of regelmatig ziek was. Dat zie je terug als strepen of losse putjes. Het bijzondere aan de UCS-holtes? Ze vormen geen willekeurig patroon, maar een soort cluster — en dat wijst juist op iets dat in het DNA verankerd zit.
Waarom deze ontdekking van belang is
Tandonderzoek lijkt misschien iets voor vakidioten, maar de inzichten zijn breder inzetbaar dan je denkt. Dankzij deze holtes kunnen archeologen gemakkelijker inschatten welk fossiel bij welke mensensoort hoort, of er misschien verwantschap bestaat tussen soorten — oftewel, een nieuwe manier om puzzelstukjes te leggen in de menselijke evolutie.
Wie weet duiken deze UCS-holtes de komende jaren ook op bij fossielen uit Drenthe of de Limburgse grotten. het loont dus om ook Nederlandse vondsten scherp in de gaten te houden.
Wat leert u hier nu van?
- Verre voorouders houden meer geheimen in hun mond dan gedacht.
- Kleine details, zoals een patroon in het glazuur, kunnen de evolutionaire puzzel helemaal veranderen.
- Bij archeologisch onderzoek in Nederland is tandonderzoek ook steeds belangrijker geworden.
Kortom: soms zeggen tanden meer dan duizend botten. Zeker als u bij een bezoek aan het Drents Museum of Naturalis eens stilstaat bij de fossiele kiezen van onze verre neven. De kans is groot dat ze nog jaren een rol spelen in het ontrafelen van onze geschiedenis.