Op ruim vijf kilometer onder het oppervlak ligt de Calypso-diepte – jarenlang gold deze plek als een onaangetaste, haast mysterieuze uithoek van de Middellandse Zee. Inmiddels blijkt dat zelfs hier, zover van de beschaving, menselijke invloeden duidelijk merkbaar zijn. Een internationale onderzoeksexpeditie is er in 2025 in geslaagd om letterlijk diep te graven. De resultaten kunnen niemand in Nederland onberoerd laten.
Een vergeten diepte – nu vol afval
Met behulp van de geavanceerde onderzeeër Limiting Factor doken wetenschappers tot 5.100 meter diep. Tijdens de nauwelijks drie kwartier durende duik werden maar liefst 167 stukjes afval vastgelegd: plastic, metaaldelen, glasscherven en zelfs gedeeltelijk begraven papier.
Wat opviel: veel objecten lagen in opvallend rechte lijnen. Dit hint op bewuste dumping vanaf schepen – alsof men vuilniszakken achter elkaar overboord gooide, waardoor er op de zeebodem een spoor ontstond. “We vonden duidelijke sporen van illegale dumping vanaf boten,” aldus professor Miquel Canals van de Universiteit van Barcelona, een van de teamleden. het klinkt te vertrouwd voor wie weleens in Rotterdamse havenranden plastic bekers ziet ronddobberen.
De Calypso-diepte: een natuurlijke val voor afval
Waarom stapelt juist hier het afval zich zo op? De vorm van de fossa werkt mee: het is een soort diepe kom, met nauwelijks stroming — amper twee centimeter per seconde. Eenmaal beneden, komt het afval nooit meer weg. De Calypso-diepte is een geologische valkuil die dienstdoet als onbedoeld stortplaatsje van de Middellandse Zee.
“Al het afval dat de bodem bereikt, wordt hier vastgehouden en verzameld,” legt Canals uit. Die gedachte is onrustbarend: plastics duren eeuwen in zee en vallen na verloop van tijd uiteen tot microplastics — amper zichtbaar, maar wel aanwezig in sedimenten en zelfs in diepzeevissen.
Biodiversiteit onder druk
Tijdens de afdaling werden bewoners van de diepte gezien, zoals Coryphaenoides mediterraneus en Acanthephyra eximia – levensvormen die we ook kennen uit diepwatergebieden bij de Azoren of Sardinië. Hun aantallen zijn beperkt, maar het effect van afval op hun leefomgeving zet zich vermoedelijk generaties voort. Eerder onderzoek toonde dat diepzeedieren plastic inslikken, problemen krijgen met voortplanting en zelfs fysieke schade oplopen door zwerfvuil.
Afval uit alle windstreken
De oorsprong van het afval is gevarieerd: deels afkomstig van directe lozingen op zee, deels via rivieren, havens en kustplaatsen als Marseille, Genua of zelfs grote havensteden in Nederland zoals Rotterdam. Plastictassen bijvoorbeeld, kunnen vanaf de kade de zee in drijven, over de zeebodem zwerven en uiteindelijk in deze diepte belanden – versnippert, half begraven, maar aanwezig.
Hoewel de Calypso-diepte zich op zo’n 60 kilometer uit de kust bevindt — grofweg de afstand van Utrecht tot Amsterdam — toont deze ontdekking dat geen plek in zee ontsnapt aan menselijke invloed. Of u nu aan het strand van Scheveningen loopt of op een boot zit op het IJmeer: hoe verder het afval reist, hoe moeilijker het terug te draaien valt. “Eerlijk gezegd, in de Middellandse Zee is het lastig om een schoon stukje zeebodem te vinden,” besluit Canals. Daar worden we in Nederland óók stil van.
Wat kunnen we hier in Nederland doen?
- Vermijd zoveel mogelijk single-use plastics — neem herbruikbare tassen mee, zoals de bekende AH shoppers.
- Steek de handen uit de mouwen tijdens strand schoonmaakacties. Doe bijvoorbeeld mee aan campagnes van initiatieven als Stichting Noordzee of Trashure Hunt.
- Let op afvalscheiding thuis en controleer regelmatig of je afval windvrij wordt aangeboden, vooral als je dicht bij het water woont.
- Blijf bewust van het feit dat ons gedrag — zelfs honderden kilometers verderop — impact heeft op de diepste plekken ter wereld.
Een sterk staaltje wetenschap, een duidelijke wake-up call – en eerlijk, het voelt als een goede reden om vandaag nog iets te veranderen.