Waar de meeste vissen elegant tussen de stromingen glijden, is er één ongewone bewoner van de zeebodem die ú niet snel zult vergeten. De vleermuisvis — in het Nederlands vaak ‘batfish’ genoemd en bekend van het geslacht Ogcocephalus — kiest een heel andere aanpak: hij loopt. Onlangs werd deze zonderlinge verschijning voor het eerst gesignaleerd in de Middellandse Zee, en sindsdien houden Nederlandse mariene biologen hem scherp in het oog. Want zeg eerlijk, hoe vaak zie je een vis die niet zwemt, maar over het zand wandelt in z’n eigen kuras?
Een onderzeeër met poten: zo beweegt hij zich over de bodem
Zijn houding? Plat, bijna schotelvormig. Z’n vinnen zijn stevig — meer poten dan zwempedalen. Als een bewaker schuifelt hij over het zand, altijd alert op een lekker hapje. U verwacht een trage, logge jager, maar het tegendeel is waar: door z’n onopvallende tred verrast hij kleine kreeftjes en visjes die vlak boven de zeebodem scharrelen. En dankzij de getinte huid die naadloos mengt met het sediment, heeft zijn prooi vaak niets door tot het te laat is.
Waarom zwemmen als je kunt wandelen?
De vleermuisvis doet niet aan haastwerk. In plaats van weg te schieten met z’n staart zoals andere vissen, zet hij behoedzaam de ene borstvin na de andere neer – kleine, bijna houterige stapjes. Dat lijkt onhandig, maar deze techniek geeft hem een voordeel bij de jacht: hij blijft laag, maakt weinig stof — en daardoor is hij een fabelachtig effectieve roofvis, ondanks zijn komische verschijning.
Een harnas van huid
Wat nóg meer opvalt? Het stevige pantser. De huid van de vleermuisvis is ruw en bijna stekelig, alsof hij een middeleeuws maliënkolder heeft aangetrokken. Dit natuurlijke schild beschermt hem tegen roofdieren (denk aan kabeljauw of grotere inktvissen in de Noordzee) en zorgt dat hij zelfs op plekken met weinig zuurstof en bij ongekend hoge druk kan overleven. Sommige exemplaren veranderen zelfs hun kopvorm een beetje, zodat ze voorzichtig het zand kunnen “ploegen” op zoek naar eten — alsof ze een soort miniatuur-bulldozer zijn.
Opmerkelijke gast in de Middellandse Zee — waarom nu?
Dat de vleermuisvis nu bij Italië opgedoken is, baarde enige ophef bij onderzoekers van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee. Normaal leven deze vissen vooral in tropische en subtropische delen van de Atlantische Oceaan — bijvoorbeeld rondom de Antillen of Suriname. Is dit een gevolg van klimaatverandering? Of steeds veranderende zeestromingen? Feit is dat zijn reis onze kennis van migratiepatronen bij diepzeevis flink op z’n kop zet.
Moet u zich zorgen maken?
Goed nieuws: de vleermuisvis is geen gevaar voor mensen — hij is vooral fascinerend om te bestuderen. Tip: mocht u ooit gaan duiken aan de westkust van Kreta of de haven van IJmuiden, let dan goed op het zand. Misschien ziet u zo’n pantserkarretje langs ‘wandelen’. Het zou zomaar een zeldzame eerste waarneming in Nederland kunnen zijn — en dát levert geheid een indrukwekkend verhaal bij de koffie op.
Kleine weetjes over de vleermuisvis (voor bij de volgende pubquiz!)
- Hij ‘loopt’ liever dan dat hij zwemt — uniek voor een vis uit onze contreien
- Z’n huid voelt aan als schuurpapier
- Kan met zijn kopje zand omwoelen op zoek naar garnalen of kleine kreeftjes
- Kwam in 2025 voor het eerst in grote aantallen voor bij Zuid-Europa
Nederlandse biologen volgen de soort inmiddels op de voet. Dus: blijf nieuwsgierig — u weet nooit wat er nog uit de diepte opduikt!